Batı Pasifik ülkesinin güneyindeki Mindanao Adası'nda, 21 Ocak ve 6 Şubat 2019'da yapılan referandumlarda halk, bölgeye kapsamlı özerklik getiren Bangsamoro Organik Yasası'nı (BOL) kabul etmişti.

Filipinler Devlet Başkanlığı tarafından Bangsamoro Geçiş Otoritesi'nin başına getirilen Moro İslami Kurtuluş Cephesi (MİKC) lideri Hacı Murat İbrahim, yönetimi, federal hükümetin bölge valisinden devralmıştı.

Bölgeyi 3 yıldır yöneten BARMM hükümeti, bu yıl düzenlenmesi planlanan seçimleri, Filipinler hükümeti ile iş birliği halinde 2025'e erteledi.

Gelinen süreci AA muhabirine değerlendiren bölge sakinleri, 3 yıllık dönemde öncelikle güvenlik sorunlarının aşıldığına dikkati çekerken yeni dönemde çıkarılacak yasalarla yönetim sisteminin güçlendirilmesi gerektiğini ifade ediyor.

"Siyahla beyaz gibi"

Yönetmen Prince Nor-Anzarrih Matalam, halk oylamasıyla kazanılan BARMM'yi "Moro halkının yönetim makamı" olarak niteleyerek, "Bölgesel hükümetin, yeni dönemde atacağı adımlarla sisteminin temelini konsolide etmesi gerekiyor." dedi.

Matalam, 2019-2022'de "güvenlik durumunun geliştiğini" kaydederek "BARMM bölgelerinde güvenlikten söz edilecekse oldukça iyi yönde gelişmeler var, on yıllar öncesiyle kıyaslandığında. Siyahla beyaz gibi, diyebiliriz." diye konuştu.

Yeni yasalar çıkarılması bekleniyor

"Bangsamoro Gençlik Elçileri" proje lideri Settie Ivy Ampatuan, uzatılan 3 yıllık yeni dönemde, BARMM'ın başlıca tasarıları kanunlaştırmaya odaklanması gerektiğini belirtti.

"Bürokrasiye ihtiyaç var" diyen Ampatuan, tasarılar arasında en önemlisinin, 2025 seçimleri kapsamında çıkarılacak "Seçim Yasası" olduğunu söyledi.

Akabinde "Yerel Yönetimler", "İdare" ve "Eğitim" yasalarının çıkarılmasının önemine işaret eden Ampatuan, "Filipinler hükümetinin, bölge hükümetine verdiği uzatma süresinin, tüm bunların yasalaştırılması kapsamında verildiğine inanıyorum." değerlendirmesinde bulundu.

"Tedirginlik" sona erdi

Referandum öncesi ve sonrası sosyo-ekonomik süreci yerinde izleme fırsatı bulan İHH İnsani Yardım Vakfı Filipinler Temsilcisi Ömer Kesmen, bölge hükümetinin, 7 bölgeyi kapsayan topluluğa yönelik ciddi adımlar attığını ifade etti.

Özerk hükümet öncesi ve sonrası dönemi kıyaslayan Kesmen, "güvenlik probleminin çözüldüğünü" belirterek "Zira daha önceki yıllarda insanlar hep tedirgin olarak yaşıyorlardı, bir korku ve endişe içerisinde hayatlarını sürdürüyorlardı. Akşam namazından sonra insanlar dışarı çıkamıyorlardı, sosyal hayat neredeyse minimize edilmişti. 3 yıldır insanlar rahatça hayatlarını devam ettiriyor, dışarı çıkıyor, sosyal hayatlarını sürdürmeye çalışıyorlar." diye konuştu.

Güvenliğin ötesinde BARMM'nin eğitim, sağlık ve ekonomi sahasından ciddi ilerlemeler katettiğini kaydeden Kesmen, "Okullar açıldı, klinikler kuruldu, çiftçiler desteklendi. Kovid-19'un gölgesine rağmen BARMM, halka dokunmak için elinden gelen mücadeleyi verdi." dedi

Moro gençliğinden yeni liderlerin yetişmesi hedefleniyor

"The Moro Peace Project" sivil toplum örgütü Kurucu Direktörü Hadji Harris Mukaram Ismael, barış sürecini, "sürdürülebilir bir dizi barışı inşa edebilme adımları" olarak niteledi.

3 yıl önceki referandumda kabul edilen Bangsamoro Organik Yasası'nın önemine dikkati çeken Ismael "BOL barış ve refah yolunda anlamlı bir özerklik için kan, ter, gözyaşının ürünüdür." ifadesini kullandı.

Hem vatandaş hem de proje kapsamında aktif olarak bölgesel hükümeti desteklediklerini vurgulayan Ismael, Moro gençliğinden yeni liderlerin yetişmesini hedeflediklerini söyledi.

Ismael, Filipinler hükümetinin de "bölgede binlerce insanın özümseyebileceği bir ekonomi oluşturulmasında BARMM'ye güven duyduğuna inandığını" dile getirdi.

aa