Doç. Dr. Erhan Pişkin-Zafer Dergisi

Bazı böceklerde altıgen yapıya sahip petek gözler yaratılmıştır. Petek gözlerdeki altıgenin büyüklüğü ile böceğin vücut büyüklüğü gelişigüzel değildir ve bunlar arasında bir oran vardır. Bu açıdan petek gözlerdeki optimal petek büyüklüğünü hesaplamak mümkündür.

Canlılar âlemini incelerken, akılsız, şuursuz canlılar olan arılara ve böceklere ne derece sanatlı işler yaptırıldığına şahit oluyoruz. Küçük bir böcekte son derece harika sanatların bulunması elbette tesadüfle açıklanamaz ve tabiata verilemez. İnkâr edilemez bir gerçek de bu işleri yaptıran bir Yaratıcının varlığıdır. Aksini düşünmek, kitabı görüp yazarı görmezden gelmek, resmi görüp ressamı kabul etmemek, eseri görüp mimarı reddetmek ve nihayet akıllı olmakla bağdaşmayacak gülünç bir duruma düşmektir.

PETEK GÖZLERİN YAPISI

Böceklerin gözleri birbirinden farklı yönlere bakan çok sayıda küçük peteklerden oluşmuştur. Bu petekler birbirinden ince bir çizgi ile ayrılmıştır. Yani bir peteğe gelen ışık diğer peteğe geçmez. Böylece her petek kendi doğrultu ekseninden gelen ışığı görebilir.

Bir böceğin gözlerindeki peteklerin büyüklüklerine göre, petek sayıları değişebilir. Yani petek sayısı az ise petekler büyük, peteklerin sayıları çok ise petekler küçüktür. Bu noktada akla şu soru gelebilir: “Bir böceğin maksimum görüş alanı için petek büyüklüğü ne olmalıdır?”

Petek gözlü böceklerde gözlerindeki her petek küçük bir ışık noktasını görebilmektedir. Resim 2’de görüldüğü gibi bir böcek farklı iki ışık kaynağına bakarsa, bu iki ışık kaynağını birbirinden ayırt edebilmesi için, aydınlık iki petek arasında karanlık bir petek kalmalıdır. (Resim 3)

Bu iki ışık kaynağı arasındaki açı “α”; göz “R” yarıçaplı yarım küre olarak düşünülürse; peteklerin dış yüzeydeki genişlikleri “r” ise bu durumda komşu iki peteğin eksenleri arasındaki açı 2r/R radyan olur. Işık kaynaklarının birbirinden ayırt edilebilmesi için α>4r/R olmalıdır.

Peteğin çapı küçük olursa α açısı da küçük olacağından daha net görüntü elde edilir. Fakat peteğin çapı çok çok küçük olursa, yine de çok iyi görüntü oluşmaz. λ dalga boyuna sahip bir ışığın r çaplı bir delikten geçerken iki farklı cismin farklı görüntülerinin oluşabilmesi için cisimler arasında en az 6λ/5r radyanlık açı olmalıdır (Karaoğlu, 2012).

Böylece Resim 2’deki gibi iki aydınlanan petek arasında, aydınlanmayan peteğin cisimlerden ışık almaması için (arada kalan aydınlanmayan peteğin ekseni her iki ışık kaynağının doğrultusu ile α/2 yapmak üzere) α/2>6λ/5r olmalıdır. Böylece peteğin optimum çapı r= olarak hesaplanır.

Örneğin; Göz çapı 12/5 mm olan Apis Mellifera türündeki arının petek çapı 0,021 mm’dir. (Varela and Wiitanen, 1970)

BU GÖZLER TESADÜFEN OLABİLİR Mİ?

Evet böceklerde bulunan petek gözlerde ne derece hassas ölçülerin olduğu gayet açık. Bunların akılsız şuursuz canlılar tarafından yapılması veya tesadüfen kendi kendine olma ihtimali yoktur. Demek ki bu eserler ve bu işler, bilerek ve hesaplayarak yaratan bir yaratıcıyı tanıtıyor. O hassas ölçülerle yaratandır, benzersiz yapandır ve en küçük ve en basit eserlerini dahi mükemmel yaratandır.

O Allah’tır ki, ilmini, kudretini ve iradesini şuurlu misafirlerine böyle harika eserleriyle gösterir.

Kaynaklar:
1. Karaoğlu B, Üniversiteler için Fizik, Seçkin Yayıncılık, 2012.
2. Varela F, Wiitanen W, The Optics of the Compound Eye of the Honeybee (Apis mellifera), The Journal of General Physiology, 1970; 336-358.