İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Mülkiyeti Koruma ve Güvenlik Bölümü Başkanı Dr. Öğretim Üyesi Erhan Bakırcı, 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi'nde pek çok can kaybının daire içinde sarsıntının etkisiyle savrulan veya devrilen mobilyalardan kaynaklandığını bildirdi.

Dr. Öğretim Üyesi Bakırcı, AA muhabirine, hafif, orta veya şiddetli depremler esnasında neler yapılacağının zaman zaman aile içinde gerçekleştirilecek tatbikatlarla davranışsal farkındalığa dönüştürülmesi gerektiğini söyledi.

Depremin ne zaman olacağı tahmin edilemeyeceği için hazırlıklı olmak adına üç adımı içselleştirmek gerektiğini vurgulayan Bakırcı, "Birincisi depremden önce, sırasında ve sonrasında ne yapmanız gerektiğini öğrenmek. İkincisi aileniz ve kendiniz için acil durum planı yapmak ki böylece herkes ne yapacağını ve acil bir durumda nereye gideceğini, nasıl haberleşeceğini bilsin. Üçüncüsü de kendiniz, aileniz veya korunması gereken kişiler için en az 72 saat kendi kendinize yetebilmeniz için bir acil durum çantası edinmek." diye konuştu.

Bakırcı, büyüklüklerine göre gerçekleşecek depremlerde nelerin yaşanacağının öğrenilmesinin de önemine işaret etti. Hafif veya orta şiddetteki bir depremde tavan ışıklarının hareket edeceğini, evde bazı küçük nesnelerin yerinden oynayabileceğini belirten Bakırcı, "Dışarıdaysanız zeminde hafif bir sarsıntı hissedebilirsiniz, deprem odağına yakınsanız bu etkileri biraz daha şiddetli duyabilirsiniz." dedi.

Büyük depremlerin birkaç dakikaya kadar sürebildiğini ve merkez üssü yoğun nüfuslu bir alana yakınsa doğal bir felaket oluşturabileceğini vurgulayan Bakırcı, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Bulunduğunuz zemin veya daire katınız muhtemelen şiddetli ve büyük deplasmanlı salınımlar yapacaktır. Deprem sırasında başınız dönebilir, savrulabilir ve yürüyemeyebilirsiniz. Çok katlı bir binada yaşıyorsanız, daha küçük, tek katlı bir binaya göre daha fazla sallanma ve daha az sarsıntı yaşayabilirsiniz. Alt katlar, hızla sarsılırken üst katlarda sarsıntı daha az olacak ancak bina bir yandan diğer yana yüksek deplasmanla salınacaktır. Mobilyalar ve emniyete alınmamış nesneler yere düşebilir, zeminde savrulabilir ya da hasar verici bir kuvvetle oda boyunca dağılabilir. Emniyete alınmamış aydınlatma armatürleri, asma tavan dolguları, tavan panelleri düşebilir. Özellikle bina dış kabuğuna yakın camlar öncelikle kırılabilir. Yangın alarmları ve fıskiye sistemleri kendiliğinden etkinleşebilir. Enerji kaynakları veya bilinçsizce kullanılan bazı yanıcı-parlayıcı maddeler kaynaklı yangın çıkabilir. "

Depremin ardından dışarı çıkıldığında da risk sürüyor

Evlerinin yakınında baraj bulunan kişilerin barajın çökme riskine karşı bireysel önlemlerini alması gerektiğine değinen Bakırcı, kıyılarda yaşayanların da tsunami tehlikesini göz önünde bulundurmaları gerektiğini söyledi.

Deprem anında binadan çıkmayı başaran kişilere enerji iletim hatlarından uzak durmalarını öneren Bakırcı, "Binalardan dışarı çıkan kişilerin, aydınlatma direkleri, üst geçitler, köprüler, istinat yapıları gibi yapıların göçme riski karşısında güvenli mesafelerini korumaları gerekir. Binalara yakın olmamak, binalardan düşecek kiremit, cam, duvar gibi malzemelere karşı savunmada olmak önemlidir." ifadelerini kullandı.

Bakırcı, deprem anında araçta bulunanlara da şu tavsiyelerde bulundu:

"Aracınızla hareket halindeyseniz, olabildiğince hızlı ve güvenli bir şekilde durun. Arabanızı elektrik direklerinden, havai kablolardan ve alt veya üst geçitlerden uzağa götürün. Araçta kalın ve park frenini çekin. Acil durum bilgisi için radyoyu açın. Bir araba deprem esnasında şiddetle sallanabilir, ancak sarsıntı durana kadar kalmak için güvenli bir yer olduğu açıktır. Aracın üzerine bir güç hattı düşerse, eğitimli bir kişi teli alana kadar içeride kalmak önemlidir."

"Bina içleri de depreme hazır hale getirilmeli"

Bina içlerinin de depreme dayanıklı hazır hale getirilmesi gerektiğini kaydeden Bakırcı, "1999 depreminde meydana gelen can kayıplarının pek çoğuna deprem nedeniyle daire içlerinde savrulan veya devrilen mobilyaların sebep olduğu bilinmektedir. Dairelerde tavan dolgularının kopması, bina kaçışlarının-çıkışlarının kapanması can kayıplarına neden oldu. Bina içlerinde alacağımız basit önlemler yaşamsaldır." ifadelerini kullandı.

Deprem riskini göz önünde bulundurarak, bina içinden çıkışların önünü açık tutmanın hayat kurtaracağını ifade eden Bakırcı, büyük mobilyalar ve beyaz eşyaların deprem etkisiyle savrulmasını engellemek gerektiğini bildirdi.

Cam gibi kırılabilir eşyalar ile çatal bıçak takımlarını alt dolaplarda saklamayı öneren Bakırcı, deprem esnasında dolap kapaklarının açılmasını önlemek için mekanizmalar kullanılmasını tavsiye etti.

Sarsıntının etkisiyle çekmecelerin açılacağını ve içindekilerin çevreye dağılacağını anlatan Bakırcı, şunları kaydetti:

"Duvarlara asılacak ayna, tablo ve diğer nesnelerin baş yüksekliği altında olması ve duvara güçlü montajı depremde bu eşyaların başımıza düşmesini önleyecektir. Özellikle asmolen dolgularının, tavana asılı abajurların, tavan panellerinin montajının sağlam olduğundan emin olmalıyız. Kapı, pencere camlarının kırılması halinde parçalanıp çevreye saçılmayan türden olması önemlidir. Tekerlekli mobilyaların depremde savrulmasını önleyecek montajlarının yapılması gereklidir. Kısa dolapların, masaların, sandalyelerin, yatakların zemine sabitlenmesi büyük depremlerde son derece önemlidir. Televizyon, fırın gibi ağır ve tehlikeli elektrikli aletlerin ve özellikle mutfak ocaklarının duvara veya zemine sabitlenmesi son derece önemlidir."

AA