Prof. Dr. İbrahim Canan'ın Kütüb-ü Sitte Tercüme ve Şerhi'nden...

Tirmizî'de Mu'az İbnu Enes'ten merfu olarak şu rivâyet kaydedilmiştir:

"Cuma günü kim cemaatin omuzlarını yararak ilerlerse, cehenneme bir köprü ittihaz olunur." [Tirmizî, Salât 369, (513).]

AÇIKLAMA:

1. Hadisten, insanları yararak ön kısımlarda yer aramanın uygun görülmemesi cuma gününe has olup, diğer günlerde bu yasak yokmuş ma'nâsı çıkmaktadır. Âlimler, hadisi böyle anlamazlar. Bu ifadenin genel durumu esas aldığını, kerahetin diğer gün ve vakitleri de içine aldığını belirterek, namaz için gelen cemaatin arkadan gelenlerce rahatsız edilmemesi gerektiğini belirtirler. Hatta âlimler, bunu sadece ibadet cemaatine değil, ilim vs. için teşkil edilen cemaatlere de teşmil ederler.

2. Resûlullah (asm), cemaati yararak geçenlere ağır bir sakındırmayı haber veriyor: "Kendisi halkı çiğneyip geçtiği gibi, cehenneme giden yolda herkesçe çiğnenen bir köprü kılınmak..." Zîra derler "Ceza, yapılan hatanın cinsindendir."

3. Hadiste geçen اَتَّخَذَ fiilini meçhul ve mâlûm her iki sûrette okumak mümkündür. Verilen mâna ve yorum meçhule göredir. Mâlûm okunursa mâna şöyle olur: "...cehenneme (götüren) bir köprü edinir." Yani "Halkı yararak öne geçme ameli sebebiyle, kendisi için cehenneme götüren bir köprü edinir." Ancak önceki okunuşta ma'nâ daha açık ve daha uygun bulunmuştur. Deylemî'nin Müsnedü'l-Firdevsinde geçen rivayette buna açıklık getirir: جَعَلَهُ اللّهُ يَوْمَ القِيَامَةِ بِسّْراً "...Allah onu kıyâmet günü cehenneme bir köprü yapar."

***

1. (2886)- Ebû Hüreyre (radıyallâhu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

"Birinizin Harre'nin sırtında namaz kılması, onun için cuma günü oturup oturup da imam hutbeye başlayınca gelip, cemaatin omuzlarını yararak cemaate katılmasından hayırlıdır." [Muvatta, Cuma 18, (1, 110).]

AÇIKLAMA:

1. Hadis cuma günü mescide erken gelmeyi teşvik ediyor, sonradan gelip halkın omuzlarını yararak yer aramayı yasaklıyor.

2. Hadiste geçen Harre, Medîne'nin dışındaki siyah kayalağın adıdır. Renginin hararet sebebiyle siyahlaştığı kabul edilir. "Harre'nin kavurucu sıcağında namaz kılmak elbette ki müşkilatlı, belki de imkansız bir iştir. Ama cuma günü hiçbir mazeret yokken, bekleyip bekleyip tam hutbenin başlaması anında gelip, önlerde yer aramak maksadıyla cemaati yararak ilerlemek kötü bir iştir. Bu kötü işe tevessül etmektense, Harre sırtlarında namaz kılmak kişi için daha hayırlıdır." denmektedir.