Musa İğrek'in haberi:

Hukukî nedenlerden dolayı internette ‘kâr' amacı gütmeden yayımlanan bu tür kitaplar, Amazon'un kurduğu platform sayesinde alınıp satılabilecek.

Huzur'un Mümtaz'ı, Tutunamayanlar'ın Selim Işık'ı, Sabahattin Ali'nin Raif Efendi'si, Aylak Adam'ın Zebercet'i, Suskunlar'ın Uzun İhsan Efendi'si… Edebiyat tarihinin bu unutulmaz karakterlerinin, zihnimizdeki biricik yerini altüst edecek yepyeni bir kurguyla karşınıza çıktığını düşünün. Kimi yazarlar ve okurlar için kabul edilemeyecek bir durum gibi gözükse de, bir eserden esinlenerek yazılan ve senelerdir sessizce internette yayımlanan hayran kurmacası artık alınıp satılabiliyor. Dünyanın en büyük online kitap satış devi Amazon'un kurduğu platform sayesinde önceleri herhangi bir ‘kâr' amacı gütmeyen hayran kurmacası, e-kitap olarak piyasada. Bu platform ile hayran kurmacası yazanların hayali gerçekleşmiş oldu.

Dünyada ‘fan fiction' (hayran kurmacası) olarak bilinen bu tür kitaplar, özellikle amatör yazarların (kimileri daha sonra meşhur bir yazara dönüşebiliyor), sevdikleri romandan, öyküden, şiirden, senaryodan, tiyatro oyunundan veya şarkıdan esinlenerek onu yeniden yazması, devam ettirmesi veya meşhur bir karaktere yeni bir kurguda yer vermesi olarak tanımlanıyor. Hayran kurmacasını eline alan okur, bilinen ‘asıl' hikâye ile görünür bir bağ kurulduğunun ve o ‘meşhur' eserden yola çıkıldığının farkındadır. Ülkemizde henüz bu türden girişimlerle pek karşılaşmasak da (birkaç internet sitesini saymazsak), internet üzerinden paylaşılan bu kitapların dünyada hatırı sayılır bir takipçisi var ve bu kitle gittikçe genişliyor.

Popüler bilim-kurgu kitaplarının yanı sıra özellikle Don Kişot, Hayvan Çiftliği, Anna Karenina, Yüzüklerin Efendisi, Harry Potter, Hobbit, Buz ve Ateşin Şarkısı, Alice Harikalar Diyarında, Narnia Günlükleri, Sefiller, Gurur ve Öfke, Sherlock Holmes, Mansfield Parkı, Büyük Umutlar ve Fahrenheit 451 gibi kitaplar, hayran kurmacası yazanların en çok rağbet ettiği ‘esin' kaynakları. Öyle ki, hayran hikâyesi yazanların bu kitapları tanımlayan kendi başlıkları bile var: Şiddet içeren, kısa senaryo, hafif senaryo, romantik, neşeli, kasvetli hikâyeler…

Telif hakkı sorununa çözüm

Geçtiğimiz perşembe günü satışlara başlayan Amazon, kurduğu bu satış platformu sayesinde, hem asıl eserin sahibine hem de bu eserden yola çıkarak yeni bir kitap hazırlayan yazara elde ettiği gelirden pay veriyor. ‘Şimdilik' film yapım şirketi Warner Brothers'ın yanı sıra Hugh Howey, Barry Eisler, Neal Stephenson, Greg Bear, Mark Teppo ve Blake Crouch gibi popüler yazarlarla anlaşan Amazon, yazar ‘liste'sini genişletmeye devam edeceğini duyurdu.

Amazon, bu e-kitapların ‘fiyat listesi'ni de çıkarmış. 0,99-3,99 dolar arasında değişen e-kitapların geliri, kitabın asıl sahibi, kitaptan esinlenerek yazılan e-kitap ve Amazon arasında bölüştürülüyor. Örneğin; 5 bin ile 10 bin kelime arasındakiler için e-kitap yazarı yüzde 20; 10 bin kelimeden fazla olan e-kitap için ise yüzde 35 gelir elde edecek. Bir eserden esinlenerek hayran kurmacası yazmanın, telif hakkı olmayan eserler için herhangi hukuki bir sorunu yok. Fakat bir eserin kamu malı sayılması için yazarının ölümünden 50 yıl geçmesi gerekiyor. Amazon, bu yeni platformu sayesinde, hukuki boyutu aşmış görünüyor ve telif konusunda anlaştığı yazarların eserlerinden yola çıkılarak yayımlanan hayran kurmacasının yayımlanmasını kolaylaştırıyor.

“Kendi karakterlerinizi oluşturun”

Hayran kurmacasının ne zaman başladığı konusunda muhtelif görüşlerin varlığı bir yana, kimi eleştirmenler bu tür kitapların asıl eserden daha iyi olabileceğini belirtiyor. Peki, yazarlar bu konuda ne düşünüyor? Ursula K.Le Guin, hayran kurmacası için kendi dünyasını ‘işgal' tanımlamasında bulunuyor; yayımlanan kitabı yasaklatan Amerikalı yazar Anne Rice, hayran kurmacası tutkunlarına kendi karakterlerini oluşturmasını öğütlüyor. J.K.Rowling ise Harry Potter karakterine yüklenen müstehcenlikten şikâyetçi.

Münzevi yazar J.D.Salinger'ın benzersiz romanı Çavdar Tarlasında Çocuklar'ın kahramanı Holden Caulfield'ın 60 yıl sonraki halini anlatan 60 Yıl Sonra: Çavdar Tarlasını Geçmek adlı romanı da hayran kurmacası olarak değerlendirenler var. Salinger hayatta iken, genç yazar Fredrik Colting'in yazdığı bu roman, usta yazarı epey kızdırmış ve kitap mahkemelik olmuştu. “Bu düpedüz üçkâğıtçılık.” diyerek tepki gösteren Salinger, dava sonucunda kitabın basımını durdurmuştu.

Edebiyatın biraz da eğlenceli kısmını ‘resmi' bir zemine oturtan Amazon'un bu girişiminin özellikle metinlerarası ilişkiler, telif hakları bağlamında pek çok tartışmayı beraberinde getireceği kesin. Öte tarafta, kitap yayımlandıktan sonra yazarın devreden çıktığı görüşü olsa da hayran kurmacasının asla o zihnimizdeki eserlerin yerini alamayacağı bir gerçek.

Zaman