Kur’an’dan Risale-i Nur perspektifinde günümüze mesajlar(22)

Kur’an’da “Lokman” adıyla anılan surede, peygamber olduğunu söyleyenler varsa da genel kanaat bilge olduğu yönünde olan ve ilhama mazhar bilge Lokman vardır. Lokman Hekim diye efsaneleşmiş bir insan. Hakkında söylenenlerse bir hayli. Kendisine bahşedilen hikmet Kur’an’da şu şekilde özetlenmektedir: “Allah’a şükret! Çünkü O’na şükreden kendisi için şükretmiş olur. Fakat kim de nankörlük ederse, iyi bilsin ki Allah kendi kendine yetendir, her tür övgüye layık olandır.”

Allah, hiç kimseye ve hiçbir şeye muhtaç değildir; ama O’nun haricindekilerin hepsi O’na muhtaçtır. Bu temel anlayış ve kavrayışa sahip olan kul, bütün hayatını bu çerçevede düzene sokmak durumundadır. Lokman, Kur’an’ın şahsında bu derin seziş ve algıyla binlerce yıl önce gök kubbede yankılanmış öğütlerin sahibi olarak ilan ettiği bir bilge insandır.

Lokman oğluna “Yavrucuğum!” diyerek ölümsüz öğüdüne başlar. İlk öğüdü, başka değil, insan olmanın fıtratıyla örtüşen nitelikteki öğüt oldu: اِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌyani “Allah’aortak koşma! Çünkü her tür ortak koşma gerçekten büyük bir zulümdür.”[1]

Şirk, insanın kimyasını bozan bir bozukluktur. Ondan daha büyük günah olamaz. Dahası “Öyle bir cürümdür ki, her bir mahlûkun hakkına ve şerefine ve haysiyetine bir tecavüzdür. Ancak onu Cehennem temizler.”[2]

İşte bu yüzden Lokman’ın oğluna öncelikli öğüdü bu oldu. İnsan fıtratını bozan şirk, insana bulaştıktan sonra sonradan bulunulacak öğütlerin hiçbir önemi kalmaz.

Bu ayetten sonra gelen iki ayet yani Lokman suresinin 14 ve 15. ayetler, anne babanın haklarıyla ilgilidir. Bazı müfessirlere göre bu iki ayet de Lokman’ın öğütleri ve diğer bir görüşe göre de araya giren bir açıklamadır.[3]Her iki halde de anne baba hakkını ihlal etmenin şirkten hemen sonra gelen büyük günahlardan sayılması dikkat çekicidir. Onlar ki bizim dünyaya gelmemize aracı olan varlıklardır. Anne babaya mutlak itaat vardır. Ayet bir şeyi istisna kılar. O da anne babanın Allah’a şirk koşmaya zorladıklarında bu itaat yalnız bunu yerine getirmede ortadan kalkar. Bunun haricinde her halde bu iki varlığa saygı duymak dini, insani ve vicdani bir zorunluluktur.

Lokman “Yavrucuğum!” diye öğütlerine devam eder:

“Yapıp ettiğiniz şeyler isterse bir hardal tanesi kadar olsun, ister bir kayanın bağrında, ister göklerin derinliklerinde, isterse yerin altında saklı bulunsun, Allah onu bulup ortaya çıkarır. Çünkü Allah ilmiyle her şeye nüfuz eder, her şeyden haberdardır.”

“Yavrucuğum! Allah’a kulluğunu hakkıyla yerine getir (Namazı dosdoğru kıl!). Her zaman iyi ve doğru olanı önerip kötü ve yanlış olandan sakındır. Başına gelenlere göğüs ger! Şüphesiz bütün bunlar kararlılık ve direnç isteyen şeylerdir.”

“Kasıntılık yapıp insanlara karşı böbürlenme ve yeryüzünde çalım satarak dolaşma! Zira unutma ki Allah kendini beğenmiş kibirliyi sevmez.

“Hayat yürüyüşünde dengeli ol ve sesini yükseltme! Unutma ki seslerin en çirkini eşeğin sesidir.

Kur’an Lokman’ın şahsında bize kişiliğimizin temel yapısına etki yapacak ölümsüz öğütler veriyor. Bunlar aslında insanın fıtratıyla doğrudan ilişkili, evrensel değerlere sahip kurallardır. Yalnızca çocuğuna değil aynı zamanda onun bir çocuğu olarak bize de yapılan öğütlerdir. İnsanın mutluluğu bu öğütlerin hayata geçirilmesindedir.Onun kişiliği bu kurallardadır.

Gizli ya da aşikar Allah’a ortak koşmayan, yapılan her şeyin günün birinde karşımıza çıkacağının bilincinde olan, namazı kılan, doğru olanı önerip yanlıştan sakındıran, sabreden, böbürlenmeyen ve dengeli davranışlara sahip olmakla sesini gelişi güzel yükseltmeyenin elbette hayat serüveninde hem mutlu ve hem de örnek alınacak bir model olacağı açıktır.