Gururlu muyuz? Evet, bu soruyu kendimize sormaktan çekiniyor muyuz yoksa? Kendimize karşı dürüst olsak ne zararımız olur? Bu içten sorunun cevabını başkaları vermeden önce biz versek iyi olmaz mı? Bu soruyu kendimize sormak demek aynı zamanda iç diyalogu başlatıp kendimizden dürüst cevaplar almak demektir. Olumsuz cevap alsak da hiç korkmayalım bu tür soruları kendimize sormaktan.

Düzeyimiz ne olursa olsun, bu tür soruları kendimize sormaktan amaç, kendimizle, günahlarımızla, olumsuz yanımızla yüzleşmektir, kendimizi daha yakından tanımaktır.  

Evet, herkes gururlu olup olmadığını anlayabilir. İnsan kendisinin, davranışlarının, duygu ve düşüncelerinin iyi bir gözlemcisi olmalıdır. Hatta zaman zaman bunu kendimizde denemeliyiz. Madem ki “gururlu” olma vasfını kendimize yakıştırmıyoruz; başkaları bize bunu söylemeden önce kendimizi iyi bir testten geçirerek bu olumsuz yanımızı tamir etme yönüne gitmemizde yarar var. 

Ama önce bir ayrıntının üzerinde durmak gerek. Birçok gurur türleri gizlidir. Bunu ilk etapta anlamak zordur. Sanırım gelecek soruları tek tek kendimize sorup üzerinde durduğumuzda farkına varabiliriz.

İşte mini ama hepimiz için son derece yararlı bir test:

1- Herhangi bir konuda, kendi düzeyimizdekinden bize yapılan bir uyarı ya da tekliften memnun olur muyuz? Eğer pek de memnun olmuyorsak bizde gizli bir gurur var demektir. Oysa akıl akıldan üstündür; böyle bir uyarı ve teklif her zaman bizim iyiliğimizedir.   

2- Eleştirilmeğe tahammülümüz ne kadar? Yapılan haklı eleştirilerden sıkılıyorsak, bizde gizli bir gururun varlığından rahatlıkla söz edebiliriz. Rahatsızlığımızın tam tersini yaparak bize eleştireni açıktan açığa tebrik etmeliyiz. İnsan hatadan masun değil; biz de her zaman hata yapabilir ya da bir şeyleri eksik bırakabiliriz.

3- Bir işte başarılı olana karşı takdir duyguları içinde olabiliyor muyuz? Böyle bir insanı takdir etmede zorlanıyorsak, gururluyuz demektir. Bu durumda onu açıktan açığa övmekten çekinmemeliyiz.

4- Aynı düzeyde olduğumuz arkadaşları herhangi bir konuda kendimize tercih etmede zorlanıyor muyuz? Mesela, yolda yürürken onu öne geçirmek nefsimize ağır geliyor mu? Eğer onun yürümesini değil kendimizin önde yürümesini istiyorsak, gururumuz var demektir. Uygun hallerde yanımızdakileri kendimize tercih etmek güzel bir ahlaktır.

5- Kendimizden daha düşük düzeyde saydıklarımızla bir arada bulunmaktan hoşlanıyor muyuz yoksa sıkılıyor muyuz? Eğer sıkılıyorsak, gururluyuzdur. Toplum içinde yaşadığımıza göre her çeşit insanla karşılaşmamız sosyal olmanın gereği. Hiçbir insanı küçümseme lüksüne sahip değiliz.

6- Başkalarının hata yapmasından seviniyor muyuz? Eğer, açığa vurmasak dahi sevindiğimizi işaret eden bir dalga geçiyorsa içimizden, gizli gururumuzdan söz edebiliriz. Açığa vurulmayan bu duygumuzla yine de mücadele etmemiz gerekir.

7- Saygın kişilerin mi yoksa sıradan olanların davetine mi daha çok koşarız? Eğer hali vakti olanların davetinden daha çok hoşlanıyorsak, “bende gurur ne arar” diyemeyiz. Her iki grubun daveti bize eşit olmadıkça gururdan kurtulamayız. Oysa hangi davet olursa olsun davet olması açısından davete uyulur.

8- Kendi ev eşyamızı ve yardım amacıyla başkasına ait eşyaları taşımak bize ağır gelir mi? Her ikisinde de karizmamızın çizileceğinden korkuyorsak, bizde iyi gurur var demektir. Oysa kendimize ait eşyaları taşımak bir erdemdir. Başkasına yardım emek ise bir iyilikseverliktir.

9- Bilgimizden dolayı başkasını hiç küçümsediğimiz oldu mu? Eğer muhatabımızdan bilmediği şeylerden ötürü biraz olsun yüzümüzü çevirmişsek, gururumuzu açığa vurmuş oluruz. Oysa bilgi bitmez bir okyanustur ve insan öğrendikçe bilmediği şeylerin ne denli çok olduğunu öğrenmiş olur. Bilmeyen ya öğrenmek istiyorsa, o zaman ondan yüz çevirmekle öğretme, bildirme ve yetiştirme görevimizi de savsaklamış oluruz.

10- Zenginliğimizden, malımızdan, evlat ve yardımcılarımızın çokluğundan ötürü ortalığı tozpembe görme alışkanlığımız var mı? Evet diyorsak, işte düpedüz bu gururdur. Oysa bütün bunlar bizde bir emanet. Ancak bize onlarla şükredip etrafa tevazu kanatlarıyla eğilmek yaraşır.

11- Çok uzun boylu ve güçlü biri isek, boyu kısa ve sıska birine karşı bakışımız nasıldır? Onunla arkadaşlık yapmayı ne kadar isteriz? Eğer içimizden ona karşı bir soğukluk hissedersek, gururluyuz demektir. Her insan biricik olması noktasında böyle bir insana karşı ancak saygı duyabiliriz. Değil mi ki insan, zaaflarla kuşatılmış.

12- Yakışıklı ve güzelsek, bizden daha yakışıksız olana nasıl bakarız? Genelde kadınlar güzelliği bir büyük ayrıcalık olarak görürler. Bu gibilerle konuşmaya bile tenezzül etmezsek, elbette gururumuz vardır. Güzellik Allah vergisi olduğuna göre güzelliğimizle nasıl gururlanabiliriz?

13- Asaletimizle övünüyor muyuz? Bu gurur değil de nedir? Babamız, dedemiz ve sülalemizden birileri çok saygın kişilerse bize ne? Biz neyiz, ona bakmalıyız değil mi? Asıl asalet, nerden, nereye ve ne için geldiğimizi bilmektir.

14- Aynanın karşısına çıktığımızda yakışıklı olduğumuzu içimizden geçiriyor muyuz? Geçiriyorsak, gizli gururumuza hükmedebiliriz. Çok derinlerde hissedilse bile gülüp geçmemiz gerekir.

15- Emin olmadığımız niteliklerimizin bazılarınca onaylanmasından hoşlanıyor muyuz? Bizde olmayan şeylerle büyüklenmek elbette gururdur. Gerçek anlamda bizde var olan şeylerle gururlanmamız ise çok nadirdir.

16- Sayalım ki yukarıdaki mini testten tam not aldık; çevremizdekilere oranla daha şanslıyız diyor muyuz? İşte bunu demek, bizde bir değerin olduğunu kabul etme anlamına geleceğinden yine de gurura girmiş oluruz. Oysa Yaradan’a karşı olan acizliğimiz bu husustaki kusursuzluğumuzu bize inandıramaz.

Daha birçok sorularla kendimizi teste tabi tutabiliriz. Kendimize soracağımız bu tür sorular elbette cesaret işidir; kendimizden kaçmak ise korkaklıktır. Bizzat kendimiz hatamızı yüzümüze karşı haykırmadıkça da gerçek özgürlüğümüzden söz edemeyiz.