Bir önceki yazımızda tefekkür-i ibadetin nasıl yapılacağını bu yazımıza bırakmıştık.

Bediüzzaman’a göre ibadetin iki dairesi vardı. Bunlardan biri “gıyabında” yapılan tefekkür-i ibadet, diğeri “muhataba” suretinde yapılan tefekkür-i ibadet…

Gıyabi ibadet beş kademe de gerçekleşiyor.

1.Kademe; Evvela O’nu tanıyıp vucüdunun vacibiyetini tasdik etmek. Ona iman ile bağlanmak ve O’nun kainat üzerindeki tasarrufunu kabul etmek iz’an ve iman etmektir.

2.Kademe; O’nun bedi sanatını ve esmasını arkadaşlara, eşe dosta anlatmak, methetmek, ilan etmektir.

3.Kademe; hazine-i İlahiyeden gelen o ince ve nazik sanat eserlerini birer hediye-i rahmaniye olduğunu idrak terazısı ile tartmak ve kadirşinaslıkla takdir etmek, değerli bulup kıymet vermektir.

4.Kademe; Kainattaki bu sanat eserlerini en ince detaylarına kadar inceleyip hayretkarane tefekkürdür.

5.Kademe;Son olarak o sanat eserlerini inceledikten sonra onun ne kadar mahir bir sanatkar olduğunu takdirle muhabbetimizi ona hasretmek ve onun huzuruna çıkmaya iştiyak göstermek.

Özetle: Önce O’nu tasdik etmek, sonra sanatını ilan etmek, verdiği nimetlerini değerli bulup takdir etmek, hayretle temaşa etmek son olarak da onun bu marifetini sevmek/muhabbet etmek ve huzuruna çıkmak için iştiyak göstermektir.

Buraya kadar dikkat edilirse eserle ilgili bir gayret ve çaba söz konusudur. Oysa bundan sonraki ibadet şekli olan muhataba suretindeki tefekkür-i ibadet ise artık eserden müessire (eseri yaratana) geçmek suretiyle yapılan ibadettir.

Bunu da yine diğeri gibi bilinçli olarak birkaç kademede gerçekleştirmek gerekir.

1.Kademe; Kendini bize sanat eserleri ile tanıttırmak isteyen o Zatı tanımaya çalışmak, onun hakkında detaylı bilgi elde etmek ve iman ile karşılık vermektir.

2.Kademe; Madem O kendini yaptığı ihsanlarla sevdirmek istiyor. O halde O’nun bu yaklaşımına karşılık vermek ve onu sevmeye çalışmak, muhabbetimizi ona hasretmek ve bunu ona bildirmektir..

3.Kademe; O, nimetleri ile, ihsanatıyla ve her türlü ikramıyla bizi mutlu etmeye çalışıyor. Biz de ona mukabil O’na minnettarlığımızı göstererek teşekkürümüzü en güzel bir şekilde bildirmektir. Ona hamd etmektir.

4.Kademe; Madem O yaptığı işlerle Kibriya ve azametini göstermeye çalışıyor. Celal ve cemalini izhar ediyor. Biz de O’na mukabil O’nu her şeyden büyük bilmemiz ve her türlü noksan sıfattan tenzih etmektir. Ve huzurunda kemal-i edeple secdeye gitmektir.

5.Kademe; O her şeyde vahdet mührü vuruyor. Her şeyin tek ve yekta sahibi olduğunu gösteriyor. Biz de onun bu yaklaşımına karşı O’nu tek ve yekta bilmemiz ve o şekilde iman etmemiz, O’ndan başka İlah olmadığını iman ile izan ile kabullendiğimizi ibadetle göstermektir.

Aslında yaptığımız ibadetlerin tümü bu iki tarzı içermektedir.

Üstadımızın bu meseleye örnek teşkil edecek iki tane önemli eseri var. Bunlardan biri Ayet-ül Kübra’dır ki, bu eseri gıyabında yapılan tefekkür-i ibadete örnek gösterebiliriz. İkinci eseri ki, o da Münacat eseridir. Onu da muhataba suretindeki tefekkür-i ibadete örnek göstermek mümkündür.

Özetlemeye çalıştığım bu dersi yerinden okumak isterseniz, 23.Sözün 2. Mebhasının 5. Nüktesine müracaat edebilirsiniz.