Bismillahirrahmanirrahim

İ’lem eyyühe’l-aziz!

İnsanı havalandırıp baş aşağı felâkete atan şöyle bir hâl var:

İstihkak nazara alınmayarak, Hakkın takdiri hakkında tefrit veya ifrat yapılır. Ve kuvvetine, kıymetine bakılmayarak küçük veya büyük bir yük altına alınır gibi gayr-ı insanî haller insanı insaniyetten düşürür, ya zulme veya kizbe sevkeder.

Meselâ, bir fırka askerin mümessili bir nefer, bütün askerlik umûrunu bilmek; veya bir katre sudaki timsalinden, şemsin azametini göstermek talebinde bulunmak, en yüksek bir insafsızlıktır. Çünkü, vasıfla ittisaf arasında fark vardır. Meselâ, Katredeki timsal, şemsin evsâfını gösterir; ama o evsaf ile muttasıf olamaz. (Mesnevi-i Nuriye, Zeylü'l-Habbe)

Bediüzzaman Said Nursi

SÖZLÜK:
ifrat : normalden yukarı sapma, aşırılık
i’lem eyyühe’l-aziz : “Bil ey aziz, saygıdeğer kardeşim!” mânâsında muhatabı uyarmak ve dikkatini çekmek için kullanılan bir söz
istihkak : hak etme, lâyık olma
ittisaf : vasıflanma, nitelenme
katre : damla
kizb : yalan
mümessil : temsilci
şems : güneş
tefrit : normalden aşağı olma, tersine aşırılık
umûr : işler