ABD’deki Virginia Tech Üniversitesi tarafından yürütülen bir araştırma, pozitif kelimelerle karşılaşan insanların dopamin ve serotonin seviyelerinin yükseldiğini, negatif kelimelere maruz kalanların ise stres hormonlarının devreye girdiğini ortaya koyuyor. Bu da beynimizin kelimeleri yalnızca anlamakla kalmadığını, onlara fiziksel tepkiler verdiğini kanıtlıyor.

Birine “sen harikasın” dediğimizde, yalnızca moralini yükseltmiyoruz; aynı zamanda dopamin salınımını tetikleyen gerçek bir kimyasal süreci başlatıyoruz. Yemek, spor veya sevilen biriyle vakit geçirmek nasıl beynin ödül merkezini harekete geçiriyorsa, pozitif kelimeler de aynı etkiyi yapıyor. Bu yüzden iltifatlar, sosyal medya beğenileri veya motive edici sözler, insana “iyi hissettiren” bir dalga yayıyor.

Öte yandan olumsuz sözler karşısında beyin, kortizol üreterek stres tepkisini artırıyor. Negatif söylemler ve eleştiriler, savaş ya da kaç mekanizmasını devreye sokarak kaygı seviyesini yükseltiyor. Bu süreç uzun vadede depresyon riskini de tetikliyor.

Uzmanlar, kelimelerin bu güçlü etkisini bilerek sosyal ilişkilerimizi ve kendi psikolojimizi pozitif yönde yönetebileceğimizi vurguluyor. Peki, kelimelerin beyindeki bu etkisi gündelik hayatımızı tam olarak nasıl şekillendiriyor? Dilin gücünü hem nörobiyoloji hem de psikoloji perspektifinden anlamak için Klinik Psikolog Mehmet Büyükçorak ile görüştük.

SÖZLERİN GÜCÜ BEYNİMİZDE NASIL BİR DEĞİŞİME YOL AÇIYOR?

Büyükçorak, sözcüklerin yol açtığı etkiyi nörobiyolojik ve psikolojik açıdan şöyle anlatıyor:

“Sözlerin gücü, beynimizde doğrudan nörolojik tepkilere yol açarak kimyasal ve yapısal değişiklikleri tetikler. Olumlu ifadeler, beynin ödül ve iyi hissetme merkezlerini aktive ederek dopamin ve serotonin gibi nörotransmitterlerin salınımını artırır.”

Büyükçorak'ın vurguladığı gibi, her kelime sadece kulağımıza çarpan bir ses değil; zihnimizde kalıcı izler bırakabilecek bir etkiye sahip.

“Dilin gücü yalnızca iletişimi sağlamakla kalmaz, beynimizin yapısal ve kimyasal dinamiklerini yeniden şekillendirir. Böylece, sözcüklerin dokunuşu, yaşamlarımızın hem duygusal hem de nörobiyolojik boyutlarında derin ve kalıcı etkiler yapar.”

KELİMELERİN ETKİSİ ANLIK MI, UZUN VADEDE DE HİSSEDİLİR Mİ?

Bir diğer merak konusu da kelimelerin beynimizi sadece o an mı etkilediği, yoksa uzun vadede de izler bırakıp bırakmadığı. Beyin, duyduğu sözcüklerin etkisini sadece anlık olarak hissetmekle kalmıyor; düzenli olarak maruz kalınan ifadeler uzun vadede davranış kalıplarını dönüştürebiliyor. Büyükçorak bunun nedenini şu sözlerle anlatıyor:

“İlk temas anında, beynimiz duyulan kelimelere karşı anlık nörotransmitter tepkileri vererek duygusal bir dalgalanma yapar. Bu hızlı tepkiler, ödül ve stres sistemlerini devreye sokarak, kişinin ruh halini anlık olarak etkiler. Ancak, düzenli olarak maruz kalınan kelime kalıpları, beynin sinaptik bağlantılarında kalıcı izler oluşturarak uzun vadeli davranışsal ve duygusal modelleri şekillendirir.”

Bu görüş, beynimizin nöro-plastisite özelliğine dayanıyor. Yani doğru sözcüklerle tekrar tekrar karşılaşmak, olumlu düşünce yapılarını yerleştirerek yaşam kalitesini yükseltiyor.

OLUMSUZU DÖNÜŞTÜRME YOLLARI

Negatif ifadelerin yaptığı kaygıyı hafifletmek ve stresi kontrol altına almak ise imkansız değil. Büyükçorak, nöro-plastisite ve psikoterapötik yöntemlerin bu konuda etkili olduğunu söylüyor.

Destekleyici bir sosyal çevre de bu sürece katkı sağlıyor. Arkadaşlarımızdan, ailemizden veya bir uzmandan duyduğumuz pozitif cümleler, beynin ödül merkezini yeniden canlandırıyor.

ÇOCUKLUKTA DUYULAN KELİMELERİN ÖNEMİ

Beynimizin en hızlı geliştiği çocukluk yıllarında, sözlerin etkisi çok daha güçlü. Büyükçorak bu konuda şunları aktarıyor:

“Nörobiyolojik çalışmalar, zengin bir kelime dağarcığına maruz kalan çocukların, beyin nöro-plastisitesi sayesinde daha etkili öğrenme süreçleri yaşadığını ortaya koymuştur. Psikolojik literatürde, destekleyici ve pozitif dil kullanımının, çocuklarda özgüven ve duygusal zekanın gelişimine katkıda bulunduğu vurgulanır.”

Edebiyat, masal ve hikaye gibi zengin içerikler, çocukların hayal gücünü canlandırırken empati becerilerini de geliştiriyor:

“Dil, çocukların kimlik gelişimi ve duygusal düzenlemelerinde önemli bir araç olarak işlev görür. Pozitif psikoloji perspektifinde, erken yaşlardan itibaren olumlu ve ilham verici ifadelerle beslenen bir dil ortamının, uzun vadeli zihinsel sağlığı desteklediği savunulur.”

MOTİVASYONU ARTIRMAK VE STRESİ AZALTMAK İÇİN NASIL BİR DİL KULLANILMALI?

Duygusal açıdan güçlenmek için dilinizi yeniden düzenleyebilirsiniz. Büyükçorak, basit ama etkili bir örnek sunuyor:

“Nörobiyolojik açıdan, pozitif ifade ve inançlar, stres hormonlarının düşmesine ve rahatlama hissinin artmasına yol açar. Ayrıca, destekleyici bir dil sosyal etkileşimlerde olumlu geri bildirim döngülerini tetikleyerek motivasyonu pekiştirir. ‘Bugün kendime inanıyor ve tüm engellerin üstesinden geleceğime eminim’ gibi ifadeler, hem motivasyonu artırır hem de stresi azaltmada etkili bir yöntemdir.”

Bu yaklaşım, hem bireysel yaşam kalitesini yükseltiyor hem de duygusal dengeyi sağlamaya yardımcı oluyor.

trthaber