Mısır’ın ve İslam dünyasının tanınmış alimlerindendir. Ezher Üniversitesi mezunudur. Aynı zamanda Ezher Üniversitesi’nde ders veren hocalardandır. Mısır Başmüftülüğünde bulunmuştur. İslam dünyasının ve Müslümanların güncel meseleleriyle ilgilenerek eserler kaleme alan bir alimdir. Risale-i Nur’da kendisinden, "Câmiü’l-Ezher’in Reis-i Uleması olan Şeyh Bahid Hazretleri (r.a.)" (Emirdağ Lahikası, s. 345) olarak söz edilmektedir. Asıl adı Muhammed Bahit’tir. Künyesi Muhammed Bahit bin Hüseyin el-Mutiî (Matiî) şeklindedir.

Muhammed Bahit, 1854 yılında Mısır’ın Asyut eyaletine bağlı Mutia (Matia) köyünde doğdu. Muhtelif alimlerden fıkıh, usul-ı fıkıh, hadis, tefsir, mantık, belagat ve Arap dili alanlarında dersler aldı. Ezher Üniversitesi’nde okuyarak 1875 yılında mezun oldu. Akabinde mezun olduğu üniversitede müderris olarak görev yapmaya başladı. Bu görevini beş yıl devam ettirdi. 1880 tarihinde Kalyubiye eyaleti kadılığına tayin edildi. Böylece hocalık görevinden sonra adlî görev almış oldu.

Mısır Başmüftülüğüne tayin edildi

Muhammed Bahit, Kalyubiye kadılığından sonra Minye, Asyut, İskenderiye, Port Said kadılıklarında da bulundu. Kadılık görevini sürdürürken diğer taraftan da Adalet bakanlığında müftülük ve müfettişlik yüksek devlet memurlukları ile Türk kadısı Nesib Efendinin yerine vekaleten Mısır başkadılığı da yaptı. Bu muhtelif görevlerden sonra, 1914 yılında Mısır Başmüftülüğüne tayin edildi.

Başmüftülük görevini yaklaşık yedi yıl sürdüren Muhammed Bahit, 1921 yılında emekli oldu. Ancak, bundan sonra da boş durmayarak evinde ilmi çalışmalarına devam etti. Eğitim-öğretimle meşgul olduğu gibi, kendisine danışılan konularda fetvalar verdi. İslam dünyasında önemli bir konum ve saygınlığa ulaşmış olması itibariyle muhtelif konuları içeren ve farklı yerlerden kendisine gönderilen sayısız mektuplara muhatap oldu. Daha çok fıkıh konularıyla ilgili meseleleri içeren mektuplar alırken, aynı zamanda evi de fetva soranlarla dolup taşardı.

Muhammed Bahit, çalışmalarını sürdürürken yazmış bulunduğu fetvaları farklı bölgelerinde bulunan talebelerine gönderebilmek ve kendisine sorulan soruları cevaplayabilmek maksadıyla özel katipler tuttu. Bu hizmetler için gereken masrafları bizzat kendisi karşıladı. Katiplerine maaş verdiği gibi mektup ve kitaplarının posta masraflarını da kendisi üstlendi.

Bediüzzaman’ı cevap veremez hale getirip, susturmasını isterler

Çok yönlü bir alim olan Muhammed Bahit, Risale-i Nur’da kendisinden söz edilen önemli şahsiyetlerdendir. Bediüzzaman ile görüşüp tanışması İkinci Meşrutiyet’in ilanının ilk yılına rastlamaktadır. Daha çok genç yaşta İstanbul’a gelip kendisine sorulan her soruya ikna edici cevaplar veren Said Nursi, ulemanın ve özellikle Meşihat dairesindeki alimlerin dikkatini çekti. Vermiş olduğu cevaplar nedeniyle kendisiyle fikri tartışmalara girmenin hiç de kolay olmadığı görülmekteydi. Bediüzzaman ile tartışmalara girmekten çekinen bazı şahıslar, bir seyahat vesilesiyle İstanbul’da bulunan Mısır’ın ve Ezher’in ünlü alimlerinden Şeyh Muhammed Bahit Efendiye durumu bildirdikten sonra kendisiyle görüşüp ilzam etmesini isterler. Yani Bediüzzaman’ı cevap veremez hale getirip, susturmasını isterler.

"Osmanlı hükümetindeki hürriyete ne diyorsun ve Avrupa hakkında fikrin nedir?"

Muhammed Bahit, Bediüzzaman ile görüşmek ve yakından tanımak gayesiyle uygun bir fırsatı kollamaya başladı. Ayasofya’da kılınan bir namaz sonrasında bir çayhanede oturarak görüşmeye başladılar. Aralarında çok önemli bir diyalog cereyan etti. Her iki alim de Müslümanların mukadderatları ile yakından ilgilendiklerinden karşılıklı soru-cevapta da bu konu gündeme geldi. Bediüzzaman’ın ilmi durumunu tartmak ve aynı zamanda Müslümanların geleceği hakkındaki düşüncelerini öğrenmek maksadıyla kendisine, "Osmanlı hükümetindeki hürriyete ne diyorsun ve Avrupa hakkında fikrin nedir?" diye sordu. Bediüzzaman, kendisine sorulan soruya karşılık Şeyh Muhammed Bahit’e şu cevabı verdi:

"Bu gençle münazara edilmez"

"Osmanlı hükümeti Avrupa ile hâmiledir; Avrupa gibi bir hükümeti doğuracak. Avrupa da İslâmiyet’e hâmiledir; o da bir İslâm devleti doğuracak." (Emirdağ Lahikası, s. 345) Bu cevap karşısında hayranlığını gizlemeyen Şeyh Muhammed Bahit, kendisiyle aynı kanaatte olduğunu bildirdi. Kendisi de aynı düşünceye sahip olmakla beraber, Bediüzzaman’ın bu kadar veciz ve keskin beyan tarzına hayran olduğunu belirtti. "Bu gençle münazara edilmez" (Tarihçe-i Hayat, s. 50), dedi. Akabinde, bu kadar veciz ve beliğane bir tarzda ifade etmenin ancak Bediüzzaman’a has olduğunu ifadelerine ekledi.

Risale-i Nur’un Mısır’da yayılmasına önemli katkı yaptı

Şeyh Muhammed Bahit’in soru sormaktaki amacı Bediüzzaman’ı cevap veremez duruma düşürüp susturmak değildi. Bediüzzaman ile ilgili sözler duyduktan sonra kendisiyle görüşüp müthiş zekasını tecrübe etmek ve gelecek hakkındaki fikirlerini öğrenmek istedi. Bir bakıma sorduğu soru ile ufkunu ve siyaset alemindeki cereyanları ne şekilde ihata edip gördüğünü ölçtü. Aldığı cevaptan sonra kullandığı ifadeler, kendisinin hakşinas biri olduğunu ve aynı zamanda memnun kaldığını göstermektedir.

Şeyh Muhammed Bahit ve Bediüzzaman arasında güzel bir sohbet ile başlayan samimi dostluğun daha sonrada devam ettiği anlaşılmaktadır. Mısır’a dönen Şeyh’in çevresindekilere Bediüzzaman’ı anlatması ve daha sonraki yayın faaliyetleri, Bediüzzaman ve dolayısıyla sonraki yıllarda Risale-i Nur’un Mısır’da yayılmasına önemli katkı yaptı. Bediüzzaman’ın lehinde muhtelif zamanlarda övücü makaleler yazıldı. Özellikle Abdullah Çaviş’in El-Ahram gazetesindeki makalesi büyük övgüleri dile getirdi. (Tarihçe-i Hayat, s. 613; Abdulkadir Badıllı; Bediüzzaman Said-iNursi Mufassal Tarihçe-i Hayatı, s. 272)

84 yıl önce 18 Ekim 1935'te vefat etti

Muhammed Bahit, uzun ve bereketli bir ömür sürdü ve 18 Ekim 1935 tarihinde Kahire’de vefat etti. Muhtelif konularla ilgili olarak eserler yazmış olması, güncel meselelerle ilgili yakından ilgilendiğini göstermektedir. Nitekim Bediüzzaman’a sorduğu soru da ilginç ve aynı zamanda günceldir. Yazdığı eserlerde; Kur’an-ı Kerim’in tercümesiile ilgili tartışmalara katıldı, günün meseleleri ile ilgili ilmi ve aktif bir şekilde düşüncelerini sergiledi, İslam’da hükümetin şekli, din ve sosyal hayatta kadının yeri, İslam’ın ilim ve teknolojiye bakışı gibi muhtelif konularda düşüncelerini dile getirdi.

Risale-i Nur Enstitüsü