1894 yılının bir yaz ayında daha henüz on altı yaşında olan Molla Said-i Meşhur Tillo’da Kubbe-i Hasiye’de inzivada iken rüyasına gelen Abdülkadir Geylani’nin emri üzerine; zalimliğe devam eden Miran aşiret reisi ve Hamidiye alayları kaymakamı Mustafa Paşayı nasihatle yola getirmek için harekete geçer.

Bediüzzaman Said Nursi’nin hayatının anlatıldığı hiçbir eserde Molla Said’in Mustafa Paşa ile ilk karşılaştığı mekân ile ilgili bilgiler yer almamaktadır. Bu konuda yaptığımız bilgi ve belge araştırmaları bizi doğru sonuçlara götürmektedir.

Miran aşiret reisi Mustafa Paşa’nın anlatıldığı, Eğitimci-Yazar Abdullah Yaşın’ın ‘Bütün Yönleriyle Cizre’ (1) adlı kitabında; Paşa’nın kış aylarını Hamidiye Kışlasında, yaz aylarını ise Van Yaylalarında geçirdiği ifade edilir. Buradan hareketle Molla Said’in, Paşa’nın çadırına vardığı yerin Van Yaylalarından biri olduğunu çıkarabiliriz. Zaten Paşa da “Benim Cizre’de âlimlerim var” deyip Molla Said ile yayladan Cizre’ye doğru hareket eder. Bu sebeple ilk karşılaşmanın bazı tarihçelerde Cizre’de olduğunun ifade edilmesi yanlış olmuştur.

Molla Said’in Mustafa Paşayla görüşmek için kestirdiği yol tahmini güzergahı

Devlet arşivlerinde Hamidiye Alayları tanıtılırken Miran, Keçan ve Ertoşi gibi aşiretlerin yaz mevsiminde Van vilayetinin Norduz Dağı yaylaklarına gittikleri ifade edilir. Bu konudaki belgeleri aynen aktarıyorum. İlgili linkten de bakılabilir:

“Miran ve Keçan 2692 (kişi) 2 alay teşkil ettikleri iş bu Aşiret, öteden beri hükümetin itaati altında bulunup senelik hayvan vergilerini tamamıyla devlet hazinesine 6000 lira kadar vergi vermektedirler. Kış mevsiminde Cizre, Musul arazisinde ve yazları da Van Vilayetinin Norduz Dağı yaylaklarına gidip, Cizre kazasına bağlıdırlar. Evvelce ve şu anda Aşiret reisi Mustafa Paşa kulları Padişahın muvaffakiyeti sayesinde 2 alay Hamidiye süvarisi teşkil ederek kıymetli bayrakları kendisine teslim etmiştir.”

“Ertoşi 1800 (kişi) 1 alay teşkil etmişlerdir. İş bu Aşiret Musul vilayeti dahilinde ve Padişah arazisinde meskûn olup, yaz mevsiminde Van vilayetinin Norduz Dağı yaylaklarına giderler. Cesaretli ve terbiyeli bir Aşirettir. Musul vilayeti dahilinde diğer pek çok aşiret mevcut ise de, 4. Ordu Dairesi dışında bulunmasından ve o taraflara gidilememesinden dolayı haklarında lâzım gelen malûmat tamamıyla elde edilememiştir.” (2)

On altı yaşında olan Molla Said’in zulmüne engel olmak istediği Miran aşiret reisi Mustafa Paşa’nın alayı ve milisleri ile çekilen fotoğrafı (Sultan Abdülhamid Arşivi)

Bu bilgileri teyit edilmesi için Abdulkadir Badıllı’nin Mufassal Tarihçe-i Hayat adlı eserine de bakalım:
“Bediüzzaman Molla Said-i Meşhur ara sıra, Van’ın etrafındaki kaza ve kasabalara da giderek ilmî toplantılar tertip eder, müşkül meseleler üzerinde tartışmalarda bulunurdu. Bir taraftan da aşâirin içlerini dolaşarak onların salâh-ı hallerine çalışırdı. Husûmet ve adavetlere müdahale eder, hemen barıştırırdı. Çok büyük aşiret ve kabilelerin de araları bozulduğu zaman, hemen müdahale eder, irşad eder, müsalâhalarını te’min ederdi. Hatta hükümetin, valilerin bile barıştırmaktan âciz kaldıkları Ertoşî aşiretinin Giravî kolunun reisi Şeker Ağa ile Miran Aşireti reisi Mustafa Paşa’yı bile barıştırarak, aralarında devam eden yayla hudutları üzerindeki muharebelerini durdurmuştur.” (3)

Bu durumda devlet arşivleri ile Badıllı Ağabeyin tesbitleri uyuşmaktadır.

Netice itibarıyla şunu söyleyebiliriz: Molla Said, Mustafa Paşa ile ilk karşılaşması Van vilayetine bağlı Gürpınar ilçesine bağlı Norduz yaylasında gerçekleşmiştir. Cizre’de değil.

KAYNAKLAR
1.Bütün yönleri ile Cizre Abdullah Yaşin sh.26
2.http://f28.parsimony.net/forum68059/messages/1998.htm
3.Mufassal Tarihçe- Hayat Abdülkadir Badıllı sh. 151