Kur'an-ı Kerim’de adı geçen ve değerine vurgu yapılan yegâne ay Ramazan ayıdır.

Orucun farz kılındığını bildiren ayetlerin hemen ardından Ramazanın insanlara doğru yolu gösteren ve hakkı batıldan ayıran Kur'an’ın indirildiği ay olduğu belirtilir ve bu aya ulaşanların oruç tutması emredilir. (Bakara, 2/185)

Hadis kaynaklarında da Hz. Peygamber (asm)’den nakledilen, Ramazan ayının fazileti, başlangıcının ve sonunun nasıl tesbit edileceği, süresi ve bu aya mahsus ibadetlerle ilgili çok sayıda rivayet yer almaktadır. 

Resûl-i Ekrem, “mübarek bir ay” olarak nitelendirdiği Ramazan ayı girdiğinde cennet kapılarının açılıp cehennem kapılarının kapandığını ve şeytanların bağlandığını (Buhari, Savm, 5; Müslim, Sıyam”, 1, 2), inanarak ve karşılığını Allah’tan bekleyerek Ramazan orucunu tutan kişinin geçmiş günahlarının bağışlanacağını (Buhari, Savm, 6; Müslim, Müsafirîn, 175) haber vermektedir.

Nitekim rivayetler Ramazan geldiğinde, Resûlullah’ın manevî yaşantısında farkedilecek derecede bir değişiklik meydana geldiğini, bu ayda Cebrâil ile buluşup karşılıklı Kur’an okuduklarını, özellikle bu günlerde onun cömertliğinin doruk noktasına ulaştığını (Buhari, Savm, 7; Müslim, Fezail, 50), Ramazan ayının son on günü girdiğinde onun geceleri ihya edip ev halkını uyandırdığını ve kendisini tamamen ibadete hasrederek eşleriyle ilişkisini kestiğini (Buhari, Leyletü’l-Kadr, 5; Müslim, İtikaf, 7, 8) bildirmektedir.

Ramazan ayının özellikleri

Müslümanlarca sabır, ibadet, rahmet, mağfiret ve bereket ayı olarak kabul edilen, büyük bir coşku ve heyecanla karşılanan Ramazanın başlıca özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

- Kuran-ı Kerîm bu ayda indirilmeye başlanmış olup ayet ve hadislerde bin aydan daha hayırlı olduğu bildirilen (Kadr, 97/3; Nesâî, Sıyam, 5) Kadir Gecesi de bu ayın içindedir.

- İslâm’ın beş şartından biri olan oruç bu ayda tutulur. (Bakara, 2/183-185; Buhari, Savm, 1; Müslim, İmân, 8)

- Hz. Peygamber (asm)’in inanarak ve sevabını Allah’tan bekleyerek kılan kişinin geçmiş günahlarının bağışlanacağını bildirdiği ve kendisi de bizzat kılarak ümmeti için sünnet olduğunu gösterdiği (Buhari, Salatü’t-teravih, 1, 2; Müslim, Müsafirin, 173-178) teravih namazı bu aya mahsus ibadetlerdendir.

- Malî bir ibadet olan fitrenin (fıtır sadakası) bu ayın sonunda ve bayramdan önce ödenmesi gerekir. Bu ayda yapılan diğer yardımların da öteki aylara göre daha sevap ve faziletli olduğuna dair hadisler vardır (Buhari, Savm, 7; Müslim, Fezail, 50) Bu sebeple, Ramazanda ödenmesi gerekli olmamakla birlikte Müslümanlar zekâtlarını bu ayda ödemeyi adet haline getirmişlerdir.

- Bu ayın sonunda itikafa girmek sünnettir. Kaynaklar Resul-i Ekrem’in Ramazanın son on gününde itikafa girdiğini ve bu adetini vefatına kadar devam ettirdiğini, onun ardından hanımlarının da itikâfa girdiğini haber vermektedir. (Buhari, İtikaf, 1; Müslim, İtikaf, 5)

- Bazı hadislerde bu ayda umre yapanın hac sevabı alacağı (Buhari, Umre, 4; Müslim, Hac, 221-222), diğer ibadet ve amellere de öteki aylara göre daha çok mükâfat verileceği (Müsned, 1/224, 338-339; 2/75, 131) bildirilmiştir.

 - Kuran ayı denilen Ramazan ayında çokça Kuran okuyup tefekkür etmek müstehap kabul edilmiştir. Hz. Peygamber’in Cebrail ile karşılıklı Kuran okumasına dayanan mukabele uygulaması da bu aya mahsus geleneklerdendir.

Ramazan ve Oruç ile İlgili Ayetler

“Ramazan ayı, insanlara yol gösterici, doğrunun ve doğruyu eğriden ayırmanın açık delilleri olarak Kuran'ın indirildiği aydır. Öyle ise sizden Ramazan ayını idrak edenler onda oruç tutsun. Kim o anda hasta veya yolcu olursa (tutamadığı günler sayısınca) başka günlerde kaza etsin. Allah sizin için kolaylık ister, zorluk istemez. Bütün bunlar, sayıyı tamamlamanız ve size doğru yolu göstermesine karşılık, Allah'ı tazim etmeniz, şükretmeniz içindir.” (Bakara, 2/185)

“Ey iman edenler! Allah’a karşı gelmekten sakınmanız için oruç, sizden öncekilere farz kılındığı gibi, size de farz kılındı.” (Bakara, 2/183)

“Oruç, sayılı günlerdedir. Sizden kim hasta, ya da yolculukta olursa, tutamadığı günler sayısınca başka günlerde tutar. Oruca gücü yetmeyenler ise bir yoksul doyumu fidye verir. Bununla birlikte, gönülden kim bir iyilik yaparsa (mesela fidyeyi fazla verirse) o kendisi için daha hayırlıdır. Eğer bilirseniz oruç tutmanız sizin için daha hayırlıdır.” (Bakara, 2/184)

“Bunlar, tövbe edenler, ibadet edenler, hamdedenler, oruç tutanlar , rükû’ ve secde edenler, iyiliği emredip kötülükten alıkoyanlar ve Allah’ın koyduğu sınırları hakkıyla koruyanlardır. Müminleri müjdele.” (Tevbe, 9/112)

“Oruç gecesinde kadınlarınıza yaklaşmak size helâl kılındı. Onlar, size örtüdürler, siz de onlara örtüsünüz. Allah, (Ramazan gecelerinde hanımlarınıza yaklaşarak) kendinize zulmetmekte olduğunuzu bildi de tövbenizi kabul edip sizi affetti. Artık eşlerinize yaklaşın ve Allah’ın sizin için yazıp takdir etmiş olduğu şeyi arayın. Şafağın aydınlığı gecenin karanlığından ayırt edilinceye (tan yeri ağarıncaya) kadar yiyin, için. Sonra da akşama kadar orucu tam tutun. Bununla birlikte siz mescitlerde itikâfta iken eşlerinize yaklaşmayın. Bunlar, Allah’ın koyduğu sınırlardır. Bu sınırlara yaklaşmayın. Allah, kendine karşı gelmekten sakınsınlar diye, âyetlerini insanlara böylece açıklar.” (Bakara, 2/187)

Ramazan ve Oruç ile İlgili Bazı Hadisler

“İslam beş esas üzerine bina edilmiştir: Allah'tan başka ilah olmadığına ve Muhammed'in O'nun kulu ve elçisi olduğuna şahadet etmek, namaz kılmak, oruç tutmak, Kabe'ye haccetmek, Ramazan orucu tutmak.” (Tirmizi, İman 3)

“Oruçlu için iki sevinç vardır: Biri, orucu açtığı zamanki sevincidir; diğeri de Rabbine kavuştuğu zamanki sevincidir.” (Buhari, Savm, 2)

“Ramazan ayı girdiği zaman cennetin kapıları açılır, cehennemin kapıları kapanır ve şeytanlar da zincire vurulur.” (Müslim, Sıyam 2)

“Oruçlu bir kimse yalanı ve yalanla iş yapmayı terk etmezse, onun yemesini içmesini terk etmesine Allah’ın hiçbir ihtiyacı yoktur.” (Buhari, Savm, 8)

“Oruç tutunuz, sıhhat bulunuz!” (et-Terğib ve'Terhib, 2/83)

“Sahura kalkmak berekettir. Bir yudum su içseniz bile onu terk etmeyiniz. Çünkü Allah sahura kalkanlara rahmet eder.” (Müsned, 3/44)

“Oruç tutun. Şüphesiz oruç cehennem ateşine ve dünyanın kötülük ve musibetlerine karşı kalkandır." (Camiü's-Sağir, 4/212)

 “Kim Allah Teala yolunda bir gün oruç tutsa, Allah onunla ateş arasına, genişliği sema ile arz arasını tutan bir hendek kılar.”(Tirmizi, Cihad 3)

“Ramazan ayında, hasta veya ruhsat sahibi olmaksızın kim bir günlük orucunu yerse, bütün zaman boyu oruç tutsa bu orucu kaza edemez.” (Buhari, Savm 29)

“Kadir Gecesini, kim sevabına inanıp onu kazanmak ümidiyle ihya ederse, geçmiş günahları affedilir." (Müslim, Müsafirin 174; Ebu Davud, Salat 318; Tirmizi, Savm 83)

“Resulullah (asm)'a, Kadir Gecesi (Ramazan'ın neresinde?) diye sorulmuştu. O da Ramazanın tamamında, diye cevap verdi.” (Ebu Davud, Salat, 324)

“Ramazan girip çıktığı halde günahları affedilmemiş olan insanın burnu sürtülsün. Anne ve babasına veya bunlardan birine yetişip de onlar sayesinde cennete girmeyen kimsenin de burnu sürtülsün. Ben yanında zikredildiğim zaman bana salat okumayan kimsesinin de burnu sürtülsün!” (Tirmizi, Daavat 110)

“Kim oruçlu olduğu halde unutur ve yerse veya içerse orucunu tamamlasın; çünkü ona Allah yedirip içirmiştir." (Müslim, Sıyam 171)

“Kim bir oruçluya iftar ettirirse, kendisine onun sevabı kadar sevap yazılır. Üstelik bu sebeple oruçlunun sevabından hiçbir eksilme olmaz." (Tirmizi, Savm 82)

“Oruç sabrın yarısıdır.” (İbn Mace, Sıyam 44)

“Kim Ramazan orucunu tutar ve ona Şevval ayından altı gün ilave ederse, sanki yıl orucu tutmuş olur.” (Tirmizi, Savm 53; Ebu Davud, Savm 58)

“Beş vakit namaz, bir cuma namazı diğer cuma namazına, bir Ramazan diğer Ramazana hep kefarettirler. Büyük günah işlenmedikçe aralarındaki günahları affettirirler.” (Müslim, Taharet 14; Tirmizi, Salat 160)

“Oruç perdedir. Biriniz bir gün oruç tutacak olursa kötü söz sarfetmesin, bağırıp çağırmasın. Birisi kendisine yakışıksız laf edecek veya kavga edecek olursa 'Ben oruçluyum!..' desin (ve ona bulaşmasın).” (Müslim, Sıyam 164)

“Cennette Reyyan denilen bir kapı vardır. Oradan sadece oruçlular girer. Oruçlular girdiler mi artık kapanır, kimse oradan giremez." (Tirmizi, Savm 5)

“Zahmetsiz ganimet, kışta tutulan oruçtur.” (Tirmizi, Savm 74)

“Kişinin fitnesi ehlinde, malında, çocuğunda, nefsinde ve komşusundadır. Oruç, namaz, sadaka, iyiliği emretmek ve günahlardan sakındırmak bu fitneye kefaret olur!” (Müslim, Fiten 17; Tirmizi, Fiten 71)

Sorularla İslamiyet