Risale-i Nur Külliyatı genelde iman hakikatlerinin yorumunu esas alan risalelerden oluşmaktadır. Temelde iman merkezli yoruma dayanmakta; sosyal, içtimai ve siyasi yaklaşımlarda da aynı merkezin ölçütleri hakim kılınmaktadır. Risale-i Nur, tevhid (Allah'ın varlığı ve birliği), nübüvvet (Peygamberlik müessesesi), haşir (İkinci diriltiliş, ahiret alemi), adalet ve hukuk olmak üzere dört ana tema üzerinde yoğunlaşmışsa da, risalelerde birbiriyle ilişkili veya bağımsız farklı disiplinlerde yüzlerce konu yer almaktadır. Bu konuların bir kitapçık veya büyük bir kitap hacmi içinde, kendine has bir sistematiği vardır. Bu sistematik, bizzat müellifin kendisi tarafından düzenlenmiştir. Konuların-bağımlı veya bağımsız-birbirini takip etmesi amaçlıdır.

Risale-i Nur üzerinde yapılacak şerh ve izah çalışmaları için onun taksonomik yapısının çıkarılmasına neden ihtiyaç vardır? Nedeni şu: Risale-i Nur'un şerh ve izahlarının hangi zihinsel düzeye göre yapılmasının belirlenmesidir. Yani onu öğreten veya öğrenen insanların en kısa zamanda, en fazla bilgiye; bilginin zihinsel düzeydeki tüm aşamalarına nasıl ulaşacaklarının yol haritasının belirlenmesidir.   

Risale-i Nur, kişi tarafından tek başına okunabileceği gibi, birden fazla kişinin bir araya gelerek okunması ile de faydalanılacak bir eserdir. Ancak, grup mütalaaları ile elde edilen bilginin daha düzeyli olması beklenir. Ayrıca elde edilecek düzeyli bilgilerin, kişilerin karşılıklı etkileşimleriyle bir aksiyon halini alması da beklenen bir davranış olmasına imkan vermesidir. Bu iki tür anlama çalışması bile onun zihinsel beceri düzeylerine uygun açıklanmasını, şerh ve izah edilmesini gerekli kılacaktır.

Bir önceki yazımızda da söz ettiğimiz gibi “zihinsel beceri düzeyleri” 6 basamaktan oluşmaktadır. Bunları yeniden hatırlarsak:

Bilgi: Olayların, materyallerin veya fikirlerin bilinmesi ve hatırlanmasıdır. Risale-i Nur’un bilgi düzeyinde anlamı ve bu anlamın zihinsel çağrışımları nelerdir? Bilgi düzeyinde yapılacak şerh ve izah çalışmalarını sınırları ve kapsamı nasıl olmalıdır?

Kavrama: İfade edilen bir fikrin anlaşılması ve kavranması becerisidir. Risale-i Nur’un anlam bilimi kavrama düzeyinde nasıl ifade edilmelidir? Kavramlar, kavrama düzeyinde nasıl açıklanmalıdır?

Uygulama: Bir veriden hareket ederek, yeni bir durum veya problem çözümünde o fikri "nasıl" ve "ne zaman" kullanacağını bilme becerisidir. Risale-i Nur’un gerçek yaşama uyarlanması nasıl olmalıdır? Günlük hayatta karşılaştığımız sosyal ve siyasi problemlerin çözümünde bu eserleri nasıl başucu yöntemler haline getirebiliriz?

Analiz: Bilgiyi veya veriyi parçalayarak, parçalar arasındaki ilişkileri kurmak ve organize etmek becerisidir. Peki, Risale-i Nur’u yaşamımızın bir parçası yapmak için şerh ve açıklamalarını yaparken zihnin analiz basamağında neler yapmamız gerektiği algılayabiliyor muyuz?

Sentez: Bilginin veya verinin parçalarından hareket ederek bütünü oluşturma becerisidir. Risale-i Nur’un muhtelif yerlerine dağıtılmış ve birbirini izah ve şerh eden parçalardan bir bütün oluşturabiliyor muyuz? Bunu asıl gerçekleştirebiliriz?

Değerlendirme: Fikir, çalışma, metot, çözüm ve materyallerin belirlenmiş amaçları doğrultusunda bir değer yargısında bulunma becerisidir. Risale-i Nur’un başucu yöntemlerden oluşan hakikatlerine “iltizam” düzeyinde bağlı kalacak ölçüleri gösterebiliyor muyuz? Hayatın her alanına ve her bilim dalında karşımıza çıkacak her yeni durumu sarsılmaz ölçülerle yeniden değerlendirerek bir yaşam biçimi haline dönüştürebilme yeteneğimizi kullanabiliyor muyuz?

Şimdi Birinci Söz’den bir örnekle sizleri heyecanlandırmak ve meraklandırmak isterim.
“Bismillah her hayrın başıdır. Biz dahi başta ona başlarız. Bil ey nefsim, şu mübarek kelime İslâm nişanı olduğu gibi, bütün mevcûdâtın lisan-ı haliyle vird-i zebanıdır. Bismillah ne büyük tükenmez bir kuvvet, ne çok bitmez bir bereket olduğunu anlamak istersen, şu temsilî hikâyeciğe bak dinle!”

Bilgi: Besmele nedir? Besmeleyi söyleyiniz? Besmelenin nüzul sebebi nedir? Besmele ne zaman ve hangi durumlarda söylenir? Hayır nedir? Nefis nedir? İslam nişanı nelerdir?

Kavrama: Besmelenin cümle anlamı nedir? Besmelenin kavramsal anlamı nedir? Besmele neden mübarek kelimedir? Besmeleden başka İslam nişanları nelerdir? Bismillah kelimesindeki kuvvet ve bereketin sırrı nedir?

Uygulama: Besmele nerelerde kullanılmalıdır? Eve girerken, evden çıkarken, otururken, kalkarken, konuşmaya başlarken, yemek yerken, su içerken…. Bismillah diyor musunuz? Bismillah’ı şuurlu olarak dediğinizin farkında mısınız?

Analiz: Besmele söylemenin diğer varlıklarla bir tür iletişim kurmak olduğunu nasıl anlarız? Bismillah kelimesini söylerken kendi lisan-ı halinizle diğer varlıkların lisan-ı halini karşılaştırınız? Besmelenin Kainattaki varlıkların bir virdi olduğunu analiz ediniz?

Sentez: Kâinattaki külli hayırlar ile sizin bismillah dediğiniz an arasındaki bütünsel ilişkiyi düşününüz? Tüm kâinatın hep birden bismillah dediğini işitebiliyor musunuz?

Değerlendirme: Bismillah demenin kendi ruh dünyanızdaki etkilerini değerlendiriniz? Bismillah dediğiniz zamanlar ile demediğiniz zamanlar arasındaki farkı değerlendiriniz?

Görüldüğü gibi, şerh ve izah çalışmalarında taksonomik yapı mutlaka göz önüne alınmalıdır. Taksonomik yapının ikinci aşaması ise duyuşsal becerilere ilişkindir ki, bir başka yazımızda da bu konu üzerinde duracağız.

[email protected]