SCIENCE, REASON AND CONSCIENCE: A PHILOSOPHICAL JOURNEY FROM THE CHAIR TO THE CREATOR – 9

(TÜRKÇE VE İNGİLİZCE)

Ateist, Agnostik’in sözlerinin ardından heyecanla söze girdi. Agnostik’in düşüncelerine tamamen katıldığını ve bu bakış açısının, gerçeği anlamada en mantıklı yol olduğunu belirterek, ateist bir perspektiften konuyu detaylandırdı:

Ateist: Kesinlikle katılıyorum! Agnostik arkadaşımızın dediği gibi, bilinmeyeni hemen bir yaratıcıya atfetmek yerine, bilimsel yöntemlerle araştırmaya devam etmek çok daha mantıklı. Kaldı ki evrenin işleyişine baktığımızda zaten her şeyin doğal kanunlar ve süreçlerle açıklanabileceğini görüyoruz. Evrenin oluşumu, canlılığın evrimi, yıldızların doğumu ve ölümü... Tüm bunlar bilimsel araştırmalarla açıklanıyor ve açıklanmaya da devam edecek. Yaratıcı gibi bir varsayıma zaten hiç gerek yok.

Bilimin henüz açıklayamadığı bazı noktalar olabilir, ancak bu, o noktaların asla açıklanamayacağı anlamına gelmez. Bilimsel bilgi sürekli gelişiyor ve ilerliyor. Bugün açıklayamadığımız şeyleri yarın açıklayabilir hale gelebiliriz. Önemli olan sabırlı olmak ve bilimin yoluna güvenmek. Kaldı ki, yaratıcı gibi bir varsayım, aslında bilimsel ilerlemeyi engelleyici bir etkiye sahip olabilir. Eğer her açıklayamadığımız şeyi hemen bir yaratıcıya atfedersek, o konuda araştırma yapma gereği duymayız. Bu da bilimsel gelişmeyi durdurur.

Doğal süreçlerin işleyişini anlamaya çalışırken, bilimsel yöntemleri kullanmak ve sabırlı olmak gerekir. Her şeyin belirli kurallar ve kanunlar çerçevesinde gerçekleştiğini biliyoruz ve bilim bu kanunları ortaya çıkarmak için çalışıyor. Örneğin, bir zamanlar yıldırımların tanrılar tarafından gönderildiğine inanılıyordu, ancak şimdi bunun elektriksel bir olgu olduğunu biliyoruz. Bu, bilimin bilinmeyenleri açıklama konusundaki gücünü gösteriyor.

Ayrıca, şu anda açıklayamadığımız şeylerin gelecekte bilimsel olarak anlaşılabileceğine dair birçok örnek mevcut. Doğanın işleyişindeki her bir detay, bilimsel araştırmalarla gün yüzüne çıkmaya devam ediyor. Ateist perspektiften baktığımızda, bu evrenin kendi içindeki kanunlarla işlediğini ve dışsal bir müdahaleye gerek olmadığını görüyoruz. Doğadaki her şey, evrenin kendi doğası ve fiziksel yasaları çerçevesinde gerçekleşiyor.

Mantık ve akıl da bizi bu sonuca yönlendiriyor. Bilim, gözlemler ve deneylerle desteklenen, tekrarlanabilir ve doğrulanabilir bilgiler sunar. Din ve inanç sistemleri ise çoğu zaman bu objektif ve test edilebilir bilgilere dayanmaz. Bu nedenle, bilimsel araştırmaların sonuçlarına güvenmek ve doğa olaylarını bu perspektiften değerlendirmek daha rasyonel bir yaklaşımdır.

Ateist görüşümüz, doğa olaylarının açıklanmasında bilimsel metodolojinin kullanılmasının gerekliliğini savunur. Bilimsel ilerlemelerle birlikte, bugün bilmediğimiz birçok şeyin gelecekte aydınlatılacağını biliyoruz. Bu süreçte aceleci kararlar vermektense, sabırlı olup bilimin keşiflerini beklemek en doğru yoldur.

Sonuç olarak, Agnostik arkadaşımızın da belirttiği gibi, bilimsel düşünce ve açık fikirli yaklaşımla, doğanın ve evrenin işleyişini anlamaya devam etmek gerekir. Bu, gerçeği bulma yolunda en güvenilir ve mantıklı yoldur. Yaratıcı gibi metafizik varsayımlar yerine, somut kanıtlara ve bilimsel açıklamalara odaklanmalıyız.

Ateistin heyecanlı ve kendinden emin sözleri salondaki havayı bir anlığına doldurmuştu. Ateist'in sözleri yankılanırken odada sessizlik hâkim oldu. Herkesin bakışlarında derin bir düşünce, merak ve sorgulama vardı. Ateist’in güçlü ve mantıklı açıklamaları, bilimsel yönteme olan inancı ve gelecekteki keşiflere duyduğu güven, odadaki havayı doldurmuştu.

Fakat bu sessizlik, bir dinginlik değil, adeta yaklaşan fırtınanın habercisiydi. İnançlı Kişi, Ateist’in sözlerinin oluşturduğu dalgalanmanın yatışmasını bekler gibiydi. Gözleri, sanki uzak bir noktada, derin düşüncelere dalmışçasına odanın boşluğunda geziniyordu.

Bir süre sonra, yüzünde beliren hafif bir tebessümle başını kaldırdı. Bu tebessüm ne alaycı ne de küçümseyiciydi; daha çok, karşısındakinin yanılgısını nazikçe düzeltmeye çalışan bir öğretmenin şefkatli gülümsemesine benziyordu. Derin bir nefes aldı, sanki içinde biriken tüm düşünceleri bu nefese yükleyip dışarı bırakırcasına...

İnançlı Kişi: “Görüyorum ki," diye başladı sözlerine, sesi sakin ve ölçülüydü, "konuşmamız bir fikir alışverişinden ziyade, ön yargıların çatışmasına dönüşmeye başlamış. Bu durum ne gerçeği bulmamıza ne de birbirimizi anlamamıza yardımcı olur."

Bir an durdu, sanki karşısındakinin bu sözleri sindirmesini bekler gibi. Ardından, sesinde hafif bir hüzünle devam etti:

İnançlı Kişi: Ben, burada inançlı bir kişi olarak size inançlarımı dayatmaya çalışmıyorum. Sadece, sizin gibi düşünen insanların genellikle göz ardı ettiği bazı noktalara dikkat çekmek istiyorum. Bilimin önemini elbette inkâr etmiyorum, ancak bilimin her şeyi açıklayabileceği iddiası da bana pek gerçekçi gelmiyor.

Tekrar derin bir nefes aldı, bu sefer gözlerinde beliren bir pırıltı vardı.

İnançlı Kişi: "Ancak," diye devam etti, sesi sertleşerek, "sizin söylediklerinizde bazı temel yanılgılar görüyorum. Hep 'peşin hükümlerle' hareket ediyorsunuz. 'Bilimsel davranalım' diyorsunuz ama bilimsel bir metotla yaklaşmıyorsunuz. Bakın, ben size dinlerden söz etmezken, siz dini konulara yönelip hurafelerle dolu dinlerden örnekler veriyorsunuz. Bana 'metafizik bakış açısını” eleştiri ile yaklaşın, ama yanlış dinî örnekler vererek yaklaşmanız sizi bilimsellikten uzaklaştırıyor.

Anlayamadığınız dini meseleleri, örneğin Hazret-i Âişe’nin (ra) erken yaşta evlenmesi gibi konuları önüme getirerek fikirlerimi, güya çürütmeye çalışıyorsunuz. Sizin temel meseleniz 'bir yaratıcının varlığı veya yokluğu' değil mi? O halde neden dini meseleleri gündeme getiriyorsunuz? Öncelikle bir yaratıcının varlığını kabul edin, ondan sonra dinleri sorgulayın ve öğrenmeye çalışın. Hangi dine mensup olacaksanız siz bilirsiniz ya da hiçbir dine inanmayabilirsiniz, bu sizin kararınız. Ama şu anki konumuz bir yaratıcının varlığı. Neden dini konulara girerek, yenilecek bir güreşçinin minder dışına kaçışı gibi başka konulara geçiyorsunuz?"

İnançlı Kişi, Ateist’in tepkisini ölçer gibi bir an durdu. Herkes şaşkın, sözlerin devamını merak ediyordu.

İnançlı Kişi: Birileri yıldırımlara tapmış olabilir, ama ben size “her bir olayı inceleyelim ve bir olayda iş gören materyallerin bu işi yapabilme kabiliyetleri var mı diye bakalım” diyorum.

Sesi, artık daha kararlı ve vurgulu çıkıyordu. Ateist ve Agnostik ile yapacağı bu uzun sohbet, daha yeni başlıyordu.

İnançlı Kişi: Siz de bana “bu materyallerin bu işi yapabilme özellikleri vardır," diyorsunuz. Ben de:

"Özellik olabilir ama bu özelliklerini kullanabilirler mi?" diye sordum. “Hatta, bu materyallerin bu özelliklerinden bile haberi yok” dedim. “Halbuki şuurlu, bilerek işler görülmekte ve bir maksat var. Mükemmel bir düzen var ve bunu bana izah edin” diyorum. Siz ise:

"Şimdilik bunları açıklamakta bilim aciz ama gelecekte açıklayacaktır," diyorsunuz. Sonra da bazı dinler hakkında olumsuz şeyler söylüyorsunuz.

İnançlı Kişi derin bir nefes aldı ve devam etti:

İnançlı Kişi: Hurafelerle dolu dinlerden örnekler vermeyi bırakın ve "Şimdilik bunları açıklamakta bilim aciz ama gelecekte açıklayacaktır," acziyetiyle insanları nasıl bir strese soktuğunuzu düşünün. İnsanlar depresyona giriyor. Aristo’dan beri “bekleyin, çözülecek” dediğiniz insanlar, bir hayat yaşıyor ve ölüyor. Bu insanların değeri yok mu yanınızda? Bir eşya, bir madde mi ki “bekleyelim, görelim” diyorsunuz? Ne zamana kadar bekleyelim? İnsanların hayatları geçiyor ve ölüyorlar. "Ben nereden geldim, ne yapacağım ve nereye gitmekteyim?" diye soruyorlar. Felsefenin de temel meselesi bu; çünkü bu, insanlığın asıl sessiz çığlığı.[1]

Yaş ilerledikçe insan, bu soruların farkına daha çok varıyor ve depresyonu, sıkıntısı artıyor.[2] Hayat anlamsızlaşıyor, insanlar makineleşiyor, ruhsuzlaşıyor. Diyelim ki bilim, sonunda bir yaratıcıya ulaştı ve kabul etti (ki anladığım kadarıyla siz bunu beklemiyorsunuz ve ümit etmiyorsunuz, olmasın da istiyorsunuz) bu durumda, Aristo’dan bu yana size inanan insanlar boşuna mı yaşayıp öldüler? Bu soruları insan ruhu soruyor. Hadi siz ruha inanmıyorsunuz, duygulara da mı inanmıyorsunuz? Hadi duygulara da inanmadınız, akıl da mı bu soruları sormuyor? Akıl da bunu soruyor ki Aristo’dan beri insanlar bunu sormakta ve araştırmakta ama hep birileri çıkmış, “bekleyin” diyor.[3]

Ben beklerim de zaman beklemiyor. Kalp, ruh, duygular, akıl söz dinlemiyor. İnsan belli bir yaşa kadar hayatın gaileleriyle meşgulken içindeki bu sessiz çığlığı duymuyor. Duyuyorsa da bastırıyor veya sizin gibi söylemleri olanların sözleriyle kendini geçici teselli ediyor. Ama belli bir zaman sonra, gaileler de bitince, kendi başına kalınca bu çığlığı susturamaz oluyor.[4] Bazı batı ülkelerinde insanlar belli bir yaşa geldikten sonra intihar ediyor veya ötanazi uyguluyor. İnsanlar içlerindeki bu sesi susturmak için ya ölümü seçiyor ya da içki veya daha ileri uyuşturucularla bu sesi susturmak istiyorlar. Hayatın anlamsızlığı onları vahşileştiriyor; terörist oluyorlar ya da zevk uğruna insanları tarıyor, öldürüyorlar. Bunlar bilmediğimiz, duymadığımız haberler mi?[5]

Yıldırımlara tapanlardan örnekler veriyorsunuz. Evet, doğru; böyle bir şey olmuş deniyor. Bu da gösteriyor ki insanlık bir arayış içinde ve sorularına cevap arıyor. O zamanki bilgileri ve yol göstericileriyle bunu yapmışlar. İnsanlık arayış içindeyken siz "bekleyin” diyorsunuz, üstelik siz de bekliyorsunuz. Sizden bu konuda bir ilerleme gözükmüyor; hayatımıza anlam katan, ruhumuzu, kalbimizi, duygularımızı, aklımızı tatmin eden bir şey asırlardır olmadığı gibi hala yok. Yıldırıma tapanlar yanlış yapıyor olsalar bile hiç değilse hayatlarına bir anlam verip yaşamışlar ve mutlu olmuşlar. Bu insanların bu kadar çalışmaları, koşturmaları hep “daha güzel” ve “daha mutlu bir hayat” için değil mi? Ama siz onları hep “belirsizliğe” sürüklüyorsunuz.[6]

Siz bu bilgilerinize eğer güveniyorsanız ve bu yola baş koyduysanız insanlık için gece gündüz çalışmak ve bu soruna bir çözüm üretmek zorundasınız. Uyuyamazsınız, eğlenemezsiniz, boş vakit geçiremezsiniz. Çünkü insanlık sizden haber bekliyor. On binlerce, başka bir görüşe göre yüz binlerce yıldır insanlık sizi bekliyor ama “tık yok”; hep aynı cevap: “Bekleyin”. Başka bir cevabınız yoksa susun, bilgileriniz kendinize kalsın. İnsanlığı tatmin edemiyorsunuz, daha çok girdaba sokuyorsunuz. Bir yandan da çalışın ki en azından sizi tatmin eden bir meşguliyetiniz olsun. Gerçi sizler de sonunda iç dünyanızda pes ediyorsunuz. Bazılarınız belli etmiyor, bazılarınız da sonunda itiraf ediyor.[7]

İnançlı Kişi durdu ve bekledi. Nefes alıp veriyordu. Göğsü inip çıkıyordu. Kafasını sallayarak silkindi ve derin bir nefes çekerek söze tekrar devam etmek istedi:

İnançlı Kişi: Kusura bakmayın, biraz sert oldu. Bunu ben de inançlı bir kişi olarak kendime yakıştırmıyorum.^[8] Ama benim sözlerimi başka taraflara çekmeniz beni yordu. Peşin hükmü bırakmanızı rica ediyorum. Benim size “bir şeylere inandırmaya çalıştığım” stresine de girmeyin. Şunu bilin ki beraberce “gerçeği yakalamaya” çalışıyoruz.

Bilimsel dayanaklar ve kaynaklar sunarak argümanlarımı iletiyorum. Mantık bilimi ile yaklaşıyorum, siz farklı bir bakış açısıyla değerlendiriyorsunuz; akıl kullanarak açıklamalar yapıyorum, fakat siz başka yönlere odaklanıyorsunuz. Bilimin sunduğu argümanlarla devam ediyorum. Bilimsel kaynaklar ve akademik argümanlar sunmama rağmen, "Şimdilik bir şey diyemeyiz, bekleyelim" diyorsunuz. Yukarıda yer alan sert ifadelerim bile sadece duygusal bir konuşma değildir; her birinin dayandığı bilimsel kaynaklar ve akademik çalışmalar vardır. Bu bilimsel kaynakları ve akademik çalışmaları dipnot olarak aşağıda verdim; onlara bakabilirsiniz.

Ardından, benim yapmadığım şeylerle ilgili imalı sözler sarf ediyorsunuz. Sizi "bir dine çağırmadığım" halde hurafe dinlerden örnekler veriyorsunuz. Ayrıca, "herhangi bir dinin inandığı yaratıcıyı dile getirmediğim" halde peşin hükümlerle devam ediyorsunuz. Bu da beni sıkıyor ve böyle konuşmama neden oluyor.

Bir dine inanmak veya inanmamak sizin kendi iradenize kalmış bir mesele; buna siz karar vereceksiniz. Burada yapmaya çalıştığımız bir din güzellemesi değil, "bir yaratıcı var mı yok mu" sorusunu cevaplamak. Siz bir yaratıcı meselesini bile halletmemişken, din konusuna neden giriyorsunuz, bunu anlamıyorum.

Her ne kadar siz duygu, ruh ve kalbin varlığına inanmıyorsanız ve bunlara metafizik, doğa ötesi şeyler diyorsanız da benim duygularım, ruhum sıkıldı ve kalbim daraldı. Aklı nasıl yorumluyorsunuz bilmiyorum ama hiç değilse akılla size yeniden hitap etmek istiyorum. Ben size:

“Sandalyenin malzemelerinin kendilerinde bazı özellikler olabilir ama bunları kullanabilme özellikleri yoktur, hatta bunlar kendi özelliklerinin bile farkında değiller” dedim ve “bu şuurlu, kasıtlı, bilgi ve hakimiyet isteyen işler nasıl oldu” diye sordum. Bana:

“Kendi içgüdülerinden” söz ettiniz. Size şunu söyledim:

"Kapı kolu, sanki bilinçli ve kasıtlı bir iş yapmış gibi, bilgi ve güç gerektiren bir iş gördü. Bu, kapı kolunda olmayan bir şey, nasıl oldu?" Aynı şekilde: "Bir kalem, kendinde çizme özelliği olduğu ve defterde çizilme özelliği bulunduğu halde, bu çizgileri kendisi çizebilir mi? Üstelik anlamsız ve rastgele çizgiler nasıl ortaya çıktı?" dedim. Siz ise:

"İlkokul çocuğunun bile aklına yatmayan" cevaplar verdiniz ve bana "İnsan yapımı basit örnekler vermeyin, bu bilimsel değildir" dediniz.

Ben de size bunun bilimsel metotlar olduğunu, bilimsel kaynaklar ve akademik çalışmalarla ispat ettim. Üstelik Oxford Üniversitesi gibi saygın üniversitelerden örnekler verdim. Kaynakları özellikle Batılı ve İngilizce kaynaklardan seçtim, çünkü bazılarınızda bu konuda peşin hükümler var. Hazreti Ali (ra) ve Bediüzzaman Said Nursi’den örnekler verdiğimde ise, bana metafiziksel kaynaklardan örnek vermenin bilimsel olmadığı şeklinde bir peşin kabul ile karşılık verdiniz.

Selimiye’nin mimarına inanırken yine: “Biz bu oluşları şimdilik açıklayamıyoruz, çünkü bilim bunları açıklamada yeterli bir seviyede değil, bekleyelim, bilim çalışacak ve yeni bulgularla bir açıklama gelecektir. Bilim doğada yeni kanunları bulacaktır. Her şey doğa kanunları çerçevesinde doğal süreçlerle olmakta ama nasılını şimdilik sorma, gelecekte bunun cevabı verilecektir” dediniz. “Selimiye denince aklınıza bir mimar geldiğini ve onun Mimar Sinan olduğunu” söylediniz. Ben de size:

“Peki bu mükemmel kâinat mimarisi nasıl oldu, milyon kere milyon daha mükemmel bu işler nasıl mimarsız olur” dedim. “Selimiye’nin mimarını kabul etmeyince Selimiye bir taş yığını olur, o sanatlar hep anlamsızlaşır” dedim. “Selimiye’ye bakınca mimarı hemen aklımıza gelir ve kabul edilir. Ayrıca, Selimiye’nin mimarı Mimar Sinan, Selimiye’nin yanında olmadığı halde onun varlığını kabul ederiz ve o sanat eseri bize Mimar Sinan’ın özelliklerini, yani sıfatlarını bildirmektedir. Yani nasıl biri olduğunu anlatmaktadır” dedim. “Zatını bilemiyoruz, yani bizzat şahsının nasıl olduğunu bilemiyoruz ama sıfatlarını sanatından anlayabiliyoruz. Buna eserden müessiri tanıma denir” dedim. Siz:

Benim inancımı da varsayımsal olarak niteleyip aslında “aslında benim de şüpheci yani bir nevi agnostik” olduğumu söylediniz. Ben size:

“Basit bir elektrik kablosunun duvara döşenmiş halini gördüğünüzde onun bir ustası olduğunu ve bu kablo, onu yapanın nasıl bir usta olduğunu bize anlatmaktadır, kablonun ustasını yanında görmediğimiz halde bunu kabul ettik” dedim. Siz yine:

“Bekleyelim” diyorsunuz.

Daha neyi bekleyeceğiz Allah aşkına, bu örneklemelerimi önce basite aldınız, bilimsel metot olduğunu ispat edince:

“Bekleyelim” dediniz, “yeni doğa kanunları bulunacak ve bu kanunların bu doğal süreçleri nasıl yönettiğini anlayacağız” dediniz.

Ne desem biliyorum ki sonuçta, "Bilmiyoruz, bilinmezlik var, şu anda açıklayamadığımız şeylerin gelecekte bilimsel olarak anlaşılabileceğini, bekleyelim bilim bunun cevabını ileride bulacaktır" diyeceksiniz. Ama ben yine de inatla yeni örnekler sunarak sizi anlamaya ve anlattıklarınızın gerçek yüzünü göstermeye çalışacağım. Siz inat edip anlamak istemezseniz de bizi dinleyenler için örneklerimi vereceğim.

Bu yaklaşımınızı canlandıracak bir örnek daha vereyim. Bu örnekle doğa kanunları, doğal süreçler ve varmayı beklediğiniz sonuç hakkında bir fikir edinmenizi umuyorum. Böylece "Sonuçta bilim, bir doğa kanununa ulaşacak ve bu doğal süreçlerin nasıl çalıştığını açıklayacak, böylece bir yaratıcı var mı yok mu anlayacağız. Bekleyin" sözlerinizin ne anlama geldiğini daha iyi anlayacağız.

İnançlı Kişi konuşmasını bitirirken, salondaki hava artık daha yoğun ve gerilim doluydu. Herkes, sanki bir sonraki cümlenin ne olacağını tahmin etmeye çalışıyordu. Salondaki herkes, ne olacağını büyük bir merakla beklemeye başlamıştı. Yeni bir tartışmanın, belki de daha derin ve çarpıcı açıklamaların gelmekte olduğunu hissetmişlerdi. Herkesin gözleri, onuncu bölümün kapısını aralayacak anahtarı bulmuş gibi parlıyordu.

İnançlı Kişi derin bir nefes aldı ve gözlerini kapatarak yeni örneğini anlatmak için kendini toparladı. Açık ve net bir sesle, gözlerindeki kararlılık ve yüzündeki ciddiyetle vereceği örneği dile getirmeye çalıştı:

İnançlı Kişi: Şimdi, hepimizin yakından bildiği bir şeyden bahsedeceğim...

DEVAM EDECEK (İNŞALLAH)

***

AŞAĞIDA ÖZELLİKLE İNGİLİZCE VE BATILI YAZARLARIN ESERLERİNİ KAYNAK OLARAK KULLANMAYI TERCİH ETTİM. Bu tercihin sebebi, maalesef birçok kişide BATILI VE İNGİLİZCE KAYNAKLARA OLAN ÖNYARGILI BAĞLILIĞIN VARLIĞIDIR. Oysa Doğu kaynaklarında ve özellikle bize ait çalışmalarda, Batılı kaynakların hayranlık duyduğu eserler bulunmaktadır. Başta Bediüzzaman Said Nursi'nin Risale-i Nur Külliyatı olmak üzere, İmam Gazali, Muhiddin-i Arabi, İbn-i Rüşt, İbn-i Sina, İbn-i Haldun ve daha birçok değerli ismin eserleri bu durumu kanıtlamaktadır.