Uzun bir süredir, hükûmet ile memur sendikaları arasında 3600 Ek Gösterge düzenlemesi şeklinde bir çalışma yapılmakta ve süreç sona doğru yaklaşmaktadır. Süreç hemşirelik, öğretmenlik, din görevlileri ve polisler gibi devletin topluma sunduğu farklı hizmetleri gerçekleştiren birim çalışanları hakkında başladı. Fakat zaman içinde hiyerarşi, süregelen şikâyetler ve benzeri hususlar göz önüne alınarak bütün memurları içine alacak veya almaya çalışacak şekilde geniş bir çerçeve kazandı.
3600 Ek Gösterge düzenlemesi çalışanı ve emeklisi ile bütün kamu sektörünü ilgilendiren bir husus olarak kendini göstermektedir. Çalışanlar açısından hiyerarşik problemleri giderici, maaşları belirli seviyede artırıcıdır. Fakat yapılacak düzenleme kişinin emekliliğini istenebilir bir kıvamda göstermesi açısından esasen daha önemlidir. Birçok kamu çalışanı düşük ek gösterge sahibi olduğu için düşük emekli maaşı ve ikramiye alacağından dolayı emeklilik yaşını ertelemektedir. Ek Gösterge düzenlemesi emekli olacak personelin emekli maaşını etkilediği gibi emekli ikramiyesini de ciddi seviyede yükseltebilecek bir mahiyet sergilemektedir. Bunun temel nedeni emekli maaşı ve ikramiyesi hesaplama formülünde kişinin ek göstergesine göre bir yansıtma oranı bulunmasıdır. Bu yansıtma oranı emekli maaş kalemlerinden sadece birini etkilemektedir. Yapılacak düzenleme doğrudan bu kaleme dairdir. Mevcut hâl-i hazır duruma göre 2200 ek göstergedeki bir kişi için oran 0,85 şeklinde; 3600 ek göstergedeki biri için 1,45 şeklindedir. Bu oran üzerinden şu anki memur maaş katsayılarıyla emekli maaşına yansıyan kısım hesaplandığında şunları görüyoruz:
2200 ek gösterge için Aylık katsayı x 0,85 x En Yüksek Devlet Memuru Aylığı = 0,235445 x 0,85 x 9500 =1901,22. Bu oran 30 yıl hizmeti olan birinin maaşına 0,80[1] x 1901,22 = 1520,98 TL olarak akseder.
3600 ek gösterge için bu durum 1,45 x Aylık Katsayı x En Yüksek Devlet Memuru Aylığı= 0,235445 x 4,45 x 9500 = 3243,26’dır. Bu oran 30 yıl hizmeti olan birinin maaşına 0,80 x 3243,26 = 2594,60 TL olarak yansır.
Eğer 2200 ek gösterge alan 30 yıl hizmeti bulunan bir kişi, yapılacak düzenleme ile 3600 ek göstergeden faydalanarak emekli olacak olursa iki rakamın farkı mevcut katsayılarla bu kişinin emekli maaşına yansıyacak etkiyi gösterir:
2594,60-1901,22= 693,38 TL.
3000 Ek Göstergeli bir meslek grubu için hesap aynı şekilde gerçekleşecektir. Çünkü 3000 ek göstergeli bir öğretmenlik veya avukatlık ünvanının da yansıtma oranı 0,85’dir. Bu çerçevede 3600 Ek Gösterge düzenlemesi emekli maaşlarını iyileştirme açısından önem arz etmektedir.
Emekliler açısından ise aldıkları maaşlar yukarıdaki hesaba göre düzenlendiği için aynı durum söz konusudur.
Bununla beraber yapılacak Ek Gösterge düzenlemesinde dikkate alınması gereken bazı hususlar kendilerini gösteriyorlar. Maddeler halinde bu hususları şöyle sıralayabiliriz:
1-3600 Ek Gösterge düzenlemesinden bütün memur gruplarının ciddi manada faydalanmasının yolu, ya bütün devlet memurlarının yükselebileceği Ek Gösterge grubunu Emeklilik Yansıtma Oranı açısından bir üst kategoriye yükseltmektir. 2200 Ek Gösterge’ye yükselebilenleri 3600 Ek Gösterge’ye yükselebilir kılmak gibi… Uygulama ve genel teamül açısından bu zor bir yol olarak görünüyor. Veyahut 2015 yılı Eylül ayı maaşlarında 0,40-0,70-1,30… şeklinde olan Emeklilik Yansıtma Oranları’nın yapılan bir düzenlemeyle 2015 yılı Ekim ayı maaşlarında 0,55-0,85-1,45... şekline yükseltildiği gibi 2023 Ocak ayı maaşlarında da yansıtma oranları 0,75-1,10-1,60… şeklinde genel çerçevede yükseltilebilir. Bu yol, gayet kolay ve tecrübe edilmiş bir usuldür. Veyahut bu yapılamazsa en verimli ve ideal çare hafif bir düzenleme ile ara kategoriler konulmasıdır. Şu anki hesap sistemindeki oranlar ve ek gösterge aralıkları şu şekilde ilerlemektedir:
0-2200 Ek Gösterge 0,55
2200-3600 Ek Gösterge 0,85
3600-4800 Ek Gösterge 1,45
4800-6400 Ek Gösterge 1,65
6400-7600 Ek Gösterge 1,95
.
.
.
Bu tablo eğer şu şekilde düzenlenebilirse yapılacak Ek Gösterge Düzenlemesi hem kalıcı olacak hem sonraki süreç açısından da etkin olacaktır:
0-1100 Ek Gösterge 0,55
1100-2200 Ek Gösterge 0,70
2200-3000 Ek Gösterge 0,85
3000-3600 Ek Gösterge 1,15
3600-4200 Ek Gösterge 1,45
4200-4800 Ek Gösterge 1,55
4800-5600 Ek Gösterge 1,65
5600-6400 Ek Gösterge 1,80
6400-7000 Ek Gösterge 1,95
7000-7600 Ek Gösterge 2,05
.
.
.
Eğer bu şekilde bir düzenleme yapılırsa hem yansıtma oranları arasındaki uzun mesafeler doldurulmuş olur, hem birçok ünvanın lehinde bir kazanım meydana gelir. Bu oranlar doğrudan emekli maaşını da olumlu yönde etkileyici olduğundan kalıcı bir kazanç meydana gelmiş olacaktır. Fakat bu noktada bütün memurları kapsayacak en etkili düzenleme bütün yansıtma oranlarının 2015 yılı Ekim ayında olduğu gibi 0,15 veya 0,20 puan birden yükseltilmesidir. Memur-Sen başkanı Ali Yalçın’ın son günlerde vurguladığı üzere, devlet memurlarının ekseriyetinin dahil olduğu 0-2200 Ek Gösterge grubunun 0,20 puan artırılarak 0,75 yansıtma oranından faydalandırılması yönünde yapılacak bir düzenleme ortak aklın gördüğü bir gerçek haline gelmeye başlamıştır.
2-A grubu kariyer mesleklerin genelinde Ek Göstergelerin eşitlenmesi, merkez-taşra ayrımının ortadan kaldırılması vakti gelip geçen elzem bir ihtiyaçtır. Defterdarlık Uzmanları, Gelir Uzmanları, Mali Hizmetler Uzmanları gibi 2200 Ek Gösterge alan ünvanların şu anki Emeklilik Yansıtma Oranları sabit kalırsa 0,85 oranlı 2200 Ek Gösterge’den yine 0,85 oranlı 3000 Ek Gösterge’ye yükseltilmeleri ne çalışırken alacakları maaşlarında, ne emekli maaşları ve ikramiyelerinde ciddi bir değişiklik yapmayacaktır. Böyle bir değişiklik göstermelik bir düzenleme olacaktır. Kalıcı etkinin olabilmesi için iki yol bulunuyor: Ya bu uzmanlıklar diğer uzmanlıklar gibi 3600 Ek Gösterge’ye yükseltilmedirler veyahut 1. Maddede göstermeye çalıştığımız üzere yansıtma oranlarına ara oranlar eklenmelidir. İlk durum, en etkili usul olacaktır. İkinci usul ise oranları değiştirmeden yapılacak bir 3000 Ek Gösterge verilmesine göre yine de ciddi bir adım vazifesi görecektir.
3-Doktorlar ve Veterinerler gibi kariyer meslek grubunda bulunan çalışanların meslek lisesi mezuniyeti ile mesleğe girilen, sonrasında yapılan lisans eğitimiyle elde edilen lisansiyer hemşire ünvanıyla aynı ek göstergeye sahip olması memuriyetin temel bir prensibi olan hiyerarşi açısından kabul edilemez bir durum ortaya koymaktadır. Doktorlar, hemşirelerin âmiri konumundadır. Bu açıdan doktorların 4800 ek göstergeye çıkartılması gerekir. Eğer bu yükseltilme yapılmazsa doktorlar ya emri altındaki bir hemşire ile aynı Ek Gösterge’den maaş alıp emeklilikte aynı Ek Gösterge’den faydalanacaklar veyahut kendilerine 600 puan artışla 4200 gibi bir Ek Gösterge verilecektir. Fakat yansıtma oranları açısından 4200 rakamı aynen 3000 Ek Gösterge rakamının uzmanlardaki etkisi gibi, doktorlar açısından ne çalışırken, ne de emeklilikte ciddi bir etkisi ve katkısı olmayan bir düzenleme olacaktır. Burada da yine ara oranların getirilmesinin etkin bir yöntem olduğu görünmektedir. Ara oranlar, hemen her meslek grubunu memnun edecek şekilde bir düzenleme olarak görünüyor.
4-Yapılacak ek gösterge düzenlemesinin öğrenim durumu baz alınarak yapılacağı ifade edildi. Hâl-i hazırda Genel İdari Hizmetler (GİH) sınıfında dört yıllık bir fakülte mezunu ile iki yıllık ön lisans mezunu kişiler aynı haklara sahip kılınmaktadır. Bununla beraber Teknik Hizmetler Sınıfı’nda (THS) lise mezunu teknisyen, ön lisans mezunu tekniker, lisans mezunu mühendis şeklinde yapılan bir ayrım mevcuddur. Bu ayrım hakkaniyetli bir usul iken GİH sınıfı için böyle bir uygulama yapılmamaktadır. Bu ise öğrenim kalitesine değer vermemeyi gösteren, memuriyetin temel kurallarından olan kariyer ve ehliyet ilkelerine aykırı bir husus olarak görünmektedir. Bu hususa dair yapılacak bir düzenleme de kendini bir ihtiyaç olarak hissettirmektedir.
5-En yüksek ek gösterge alan devlet memurunun ek göstergesi 8000 olarak günümüze kadar devam etti. Bu rakam en yüksek gösterge rakamı olan 1500 ile toplanarak 8000+1500= 9500 x Aylık Katsayı ile “En Yüksek Devlet Memuru Aylığı” nı teşkil etmekteydi. Bu rakam 600 puan gibi bir iyileştirmeyle 8600 Ek Gösterge’ye yükseltilirse, bu durumda En Yüksek Devlet Memuru aylığı 10.100 x Aylık Katsayı gibi bir şekil alacaktır. Memur maaş hesaplama sistemleri açısından kolaylık olması için düzenlemenin “8500” ve dolayısıyla “10.000 x Aylık Katsayı” şeklinde olması muhasebat birimleri açısından daha pratik bir durum sağlayacaktır.
Bu maddeler ve benzeri akla gelebilecek diğer hususların 3600 Ek Gösterge düzenlemesinde dikkate alınması, yapılacak düzenlemenin doğuracağı memnuniyeti artıracağı gibi kamu sektöründe var olan problemlere de çözüm olacaktır.
[1] %50 + her yıl için %1 şeklinde bir hesaplamaya tâbidir.