Geçmiş dönemlerde askeri darbe ürünü olduğu ve üniversiteler üzerindeki yetki ve denetimi nedeniyle eleştirilen Yükseköğretim Kurulu (YÖK), 37 yılı geride bırakırken "Yeni YÖK" imajıyla birçok yapısal değişikliği hayata geçirdi.
YÖK, 12 Eylül 1980 askeri darbesi sonrası kurulan Milli Güvenlik Konseyi tarafından hazırlanarak 6 Kasım 1981'de yayımlanan 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ile kuruldu. Türkiye'deki tüm yükseköğretim kurumlarını çatısı altında toplayan YÖK, bugün itibarıyla 128 devlet, 72 vakıf olmak üzere 200 üniversite, 5 vakıf meslek yüksek okulu ile yaklaşık 7 milyon 610 bin 964 öğrenci ve 158 bin 151 öğretim elemanıyla oldukça geniş bir kesim için çalışmalar ve koordinasyon görevi yürütüyor.
YÖK'e bugüne kadar sırasıyla Prof. Dr. İhsan Doğramacı, Prof. Dr. Mehmet Sağlam, Prof. Dr. Kemal Gürüz, Prof. Dr. Erdoğan Teziç, Prof. Dr. Yusuf Ziya Özcan ile Prof. Dr. Gökhan Çetinsaya başkanlık etti. Yükseköğretim Kuruluna, 6 Kasım 2014'te vekaleten, 11 Kasım'da ise asaleten atanan Prof. Dr. Yekta Saraç başkanlık yapıyor. Saraç, göreve geldiği günden itibaren "Yeni YÖK" felsefesiyle "eski YÖK imajını" geride bırakmak için birçok yapısal değişikliğe imza attı.
Saraç'ın göreve gelmesiyle "Yeni YÖK", ilk olarak bazı yetkilerinin üniversitelere devredilmesi uygulaması ile dikkatleri üzerine çekti. Bu kapsamda YÖK, bütünleme sınavlarının yapılması, yaz öğretiminin açılması, pedagojik formasyon eğitimi kontenjanlarının belirlenmesi, ikinci öğretim ders saatlerinin belirlenmesi ve son olarak norm kadronun belirlenmesi konularında üniversitelere yetki devri ile gündeme geldi.
"Yükseköğretim Kalite Kurulu" kuruldu
Bu dönemde yükseköğretimde yapısal değişiklikler için ana projeler de hayata geçirildi. Bunların en önemlileri arasında YÖK'ten tamamen bağımsız bir Yükseköğretim Kalite Kurulunun kurulması yer alıyor.
Türkiye'de bağımsız bir Kalite Kurulunun bulunmaması, onlarca yıldan beri tartışılıyor ve bu durum Avrupa yükseköğretim alanında Türkiye için büyük eleştiri konusu oluşturuyordu.
2015 yılında YÖK'ten ayrı, mali ve idari açıdan bağımsız olarak kurulan Yükseköğretim Kalite Kurulunca, her yıl 40-50 yükseköğretim kurumunun dış değerlendirmesinin yapılması planlanıyor.
Yükseköğretimde ihtisaslaşma iki koldan yürüyor
Yeni YÖK, ayrıca üniversitelerin birbirinin kopyası olmaması ve belli alanlarda odaklaşması, farklı değerler üretebilmesi, bölgelerine katkı sağlaması, araştırma kapasitesi yüksek olanların bu kapasitelerini artırması için Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşma Projesi'ni başlattı.
YÖK'ün başlattığı girişimle onlarca yıldır konuşulan "yükseköğretimde ihtisaslaşma" konusu, Temmuz 2017'de kanuni bir zemine kavuştu. Bu proje, Bölgesel Kalkınma Odaklı Üniversiteler ve Araştırma Üniversiteleri olmak üzere iki koldan yürütülüyor.
YÖK bursları
Yükseköğretim Kurulunca, yükseköğretim tarihinde ilk kez pek çok alanda burs programları başlatıldı.
Bunlardan en dikkati çekeni Yeni YÖK'ün "Gelecek 10 yıl için güçlü nesiller yetiştirme" sloganı ile başlattığı 100 öncelikli alanda, her çağrıda 2 bin kişiye doktora bursu verilen "100/2000 Doktora Burs Programı" oldu.
Ayrıca, Yurtdışı Doktora Araştırma Bursu (YÖK-YUDAB) da hayata geçirilen önemli burs projeleri arasındaki yerini aldı.
YÖK, geçen yıl biyoloji, fizik, kimya ve matematik programlarına ilk üç sırada yerleşen öğrenciler için de üstün başarı sınıfları oluşturdu.
YÖK Temel Bilimler Programları Üstün Başarı Sınıflarında (YÖK-TEBİP) özel müfredat ve hocalar tarafından eğitim gören, ülke için özel bilim insanları yetiştiriliyor.
Ayrıca YÖK başarı bursları da veriyor. Bu kapsamda, yurt dışında Türkoloji bölümlerindeki başarılı öğrencilere burs, yabancı öğrencilere lisans, yüksek lisans ve doktora bursu, yabancı dil eğitimi bursu, araştırma yapacak lisansüstü öğrenciler için burs uygulamaları da dikkati çeken projeler oldu.
YÖK, ayrıca Türkiye'de ve hatta dünyada daha önce uygulanmamış olan bir yabancı öğrenci burs programı kurguladı. Bu kapsamda, Türkiye'de öğrenim görmesi sağlanan öğrenciler, ülkelerine döndükten sonra kendi ülkelerindeki devlet kurumlarında 5 yıl boyunca hizmet verecekler.
Avrupa'dan Türk yükseköğretimine üç başlıkta tam not
Avrupa Yükseköğretim Alanı (Bologna Süreci) durum değerlendirmesi, bu yıl 24-25 Mayıs 2018'de Paris'te gerçekleştirilen Bakanlar Zirvesi'nde yapıldı.
Bakanlar Zirvesi'nde yayımlanan raporda, Türkiye, "Yeterlilikler Çerçevesi", "Avrupa Kredi Transfer Sistemi" ve "Diploma Eki" başlığı altındaki üç konuda da beş üzerinden beş tam puan aldı.
Bu durumun Türkiye'nin uluslararasılaşma yolunda son dönemdeki en önemli başarısı olduğu değerlendirmesi yapıldı.
Hedef odaklı uluslararasılaşma
YÖK, uluslararasılaşma alanında hedef odaklı bir planlama yaptı.
İlk defa "Yükseköğretimde Uluslararasılaşma Strateji Belgesi" hazırlandı. Bu kapsamda başlatılan girişimlerle yabancı uyruklu öğrenci sayısı 2014'te 48 bin 183 iken 2018'de bu sayı 123 bin 318'e çıktı.
Türkiye'de 57 üniversite, 16 ülke ile toplam 207 ortak eğitim-öğretim protokolü imzaladı. Yükseköğretim alanında "1982’den Kasım 2014 tarihine kadar" 32 yılda 15 ülke ile iş birliği mutabakat zaptı imzalanırken, yaklaşık dört yılda 31 ülke ile YÖK Başkanı ve ilgili ülkenin Bakanı düzeyinde mutabakat zaptı imzalandı.
Üniversite- sanayi işbirliğinde "sessiz devrim"
Üniversite-sanayi işbirliğine yönelik "sessiz devrim" tabiriyle düzenlemeler de hayat geçirildi. Buna göre, meslek yüksekokullarının organize sanayi bölgelerinde açılması ve iş yeri odaklı eğitimin teşvik edilmesi uygulamaları başlatıldı.
Ayrıca bilimsel araştırma projelerinde lisansüstü öğrencilerin bursiyer olarak desteklenmesi, üniversitelerde sermaye şirketi statüsünde Teknoloji Transfer Ofislerinin kurulması, YÖK-Aselsan Doktora Programlarının (Aselsan akademi) başlatılması konusunda düzenlemeler yapıldı.
YKS, YÖKDİL kurgulandı
Yükseköğretimde yenilikçi girişimler, projeler ve düzenlemeler de bu dönemde çok gündeme geldi.
Bu kapsamda, üniversiteye girişte tek aşamalı sınav modeli Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) kurgulandı. Akademik Teşvik Sistemi, alan odaklı kurgulanan YÖKDİL Sınavı, Doktora Sonrası Araştırmacı İstihdamı (Post-doc), ücretli araştırma izni, emekli öğretim üyelerinin sözleşmeli olarak istihdam edilmesi, denklik ve tanımada yeni gelişmeler, vakıf yükseköğretim sisteminde düzenlemeler, yükseköğretimde engelsiz eğitim ve erişim çalışmaları, ilk kez verilen YÖK Üstün Başarı Ödülleri, Yükseköğretim Eğitim Programları Danışma Kurulu ve Meslek Yüksekokulları Koordinasyon Kurulunun kurulması, Ortadoğu’da Akademik Mirası Koruma Projesi gibi başlıklarda politikalar geliştirildi.
YÖK, artık dijitalleşiyor
Yeni YÖK'te yükseköğretimde yenilikçi girişimler projeler ve düzenlemeler de hayata geçirildi.
YÖK'te dijital sistem çalışmaları ve veri paylaşımı üzerine de çalışmalar yürütüldü. YÖK Atlas, YÖK Akademik, Ulusal Tez Merkezi, e-Devlet üzerinden yürütülen işlemler, üniversitelere e-Kayıt, YÖK Kariyer, YÖK mobil uygulamaları gibi hizmetler başlatıldı.
AA