Risale-i Nur Enstitüsü tarafından hazırlanan Osmanlıca-Türkçe Lügatta adalet; Her hak sahibine hakkının tam ve eksiksiz verilmesi, hakkaniyet, adillik. Haksızlıktan uzaklaşma. Kanunların eşitlik ilkesine göre uygulanması. Düzenli ve dengeli davranma olarak anlamlandırılmış.
Bu konuda Allah Kuran-ı Kerimde Maide suresinin 8. Ayetinde şöyle buyuruyor; Ey iman edenler! Allah için hakkı ayakta tutan, adaletle şahitlik eden kimseler olun. Bir topluluğa olan öfkeniz sizi adaletsizliğe sürüklemesin ; adil olun ve Enbiya suresi 47. ayette ise bu dünyada olduğu gibi ahirette de adaletin ilk ve en önemli hususlardan biri olacağını şöyle belirtiyor; Biz , kıyamet günü için adalet terazileri kurarız. Artık kimseye , hiç bir şekilde haksızlık edilmez.
Allaha kulluk etme ile insanlara karşı adaletli davranmayı aynı kefeye koyan Kutadgu Bilig bu konuda şunları söylemiştir. İşi adaletle gör, buna gayret et ; hiç bir zaman zulüm etme ; Allah'a kulluk et ve O'nun kapısına yüz sür.
İnsanlar ne kadar adaletli olurlarsa olsunlar öfkeli anlarında bu özelliklerini kaybedebilirler. Bunun için İlk halife Hz. Ebubekir efendimiz, Öfkeli iken hiç bir kimse iki kişi arasında hükmetmesin. demiştir.
İkinci halife Hz.Ömer ise, kendi özelliği ile ilgili olarak bu konuda şunu ifade etmiştir;Bir millete baş olmanın ilk ve en büyük şartı âdil olmaktır.
Madem bu söz aktarma işini sıraya soktuk. Üçüncü halife Hz. Osmandan da adaletle ilgili bir söz aktaralım;Emir ve sultanların kudreti ve zaferi adalettedir.(Hz.Osman)
Adalet konusunda birçok hikmetli sözleri bulunan Hz.Ali efendimizin şu sözünü aktararak sırayı tamamlayalım. Haksızlık önünde eğilmeyiniz. Çünkü, hakkınızla birlikte şerefinizi de kaybedersiniz. (Hz.Ali)
Evet görüldüğü gibi İslâm tarihinin ilk dört halifesi de adalet konusunda önderleri, Peygamberimiz (asm) gibi çeşitli sözler söylemişler ve bizlere örnek olmak istemişlerdir.
Buna mümasil sahabeden de bir örnek ile bu konudaki örneklerimize devam etmek istiyorum. Adalet nerede ise muzafferiyet oradadır.(Sa'd.b.Vakkas)
İslâm tarihi gerçekten her konuda olduğu gibi adalet konusunda da örneklerle doludur. Meselâ bunlardan biri de Mevlâna hazretleridir. Onun da adalet konusunda söylediklerinden biri şöyledir;Adalet her nimeti yerine koymak ve şükrünü edâ etmektir.
İnsan dünyada önce Hak'tan, sonra haksızlıktan (adaletsizlikten) korkmalıdır. diyen fakat ismi belli olmayan kişilerden bile ders almak gerekir.
Adalet konusunda gerek İslâm tarihinde gerek başka milletlerde birçok kişi ders alınabilecek sözler söylemişlerdir. Bunlardan bazılarını yukarıda zikrettim. Geri kalanlarını da kısa kısa şöyle dikkatli nazarlarınıza arz ediyorum. Faydalı olması dileğiyle;
Adaletsizliği işleyen çekenden sefildir.(Eflâtun)
Herkese hakkını vermek adalettir.(Ülpiyanüs)
Adalet kadar büyük ve güzel bir fazilet yoktur.(Addison)
Adalet kutup yıldızı gibi yerinde durur, geri kalan her şey onun etrafında döner. (Konfiçyüs)
Adaletin yürüdüğü bir yerde şecaate ihtiyaç kalmaz.(Aristoles)
Adaletsizliği bir yangından daha çabuk önleyiniz.(Heraclite)
Adaletin kılıcıyla vuran kol , ne kadar zayıf olursa olsun , yine kuvvetlidir.(John Webster)
Adalet, hareket eden doğruluktur.(Benjamin Disraeli)
Hak arayan kimse önce başkalarının hakkını tanımalıdır.(Victor Pauchet)
Bir tek kişiye yapılan adaletsizlik umuma çevrilmiş bir tehdittir.(Montesquıeu)
Adalete aykırı olan her şey tabiata da aykırıdır.(Montaigne)
Kılıç zaferleri, zeka siyasi üstünlüğü, adalet te ahlaki zaferi temin eder.(Simeon Luce)
Ahlaki nizam, adalet sayesinde kurulur ve hiçbir şey onsuz devam etmez.(Lacordaire)
Tatlılık ve uysallıkla birlikte bulunmayan adalet , haysiyetini kaybeder. Bu ise iyiliği kötü bir şekilde yapmak demektir./Fenelon)