Mücahit Gültekin'in yazısı
Özellikle çocuğun hayatının ilk altı yılı, yani çocuğun kişiliğinin şekillendiği dönem, en önemli yıllar olarak ana babanın karşısında durur. Çocuğun gelişimsel boyutlarının yarıdan fazlasının bu çağlarda oluştuğunu düşünürsek, çocuk üzerinde ebeveynin tutumunun etkisini daha iyi anlarız.
Ana baba tutumları en başta olumsuz ve olumlu ana baba tutumları olmak üzere ikiye ayrılır. Ana baba tutumları, ebeveynlerin çocuklarına genel yaklaşımlarını ve çocuklarını yetiştirme ile ilgili genel davranışlarını ifade eder.
Bir ebeveyni farklı ana baba tutumlarından herhangi birisinin içine tamamıyla sokmak mümkün olmayabilir. Belki de aşağıda ele alacağımız ana baba tutumlarının her birisinden her ebeveyn kendisinde bir parça bulacaktır.
Ancak ana baba tutumları ile ilgili kategorizasyon yapılırken, ifade ettiğimiz gibi, genel bir yaklaşım biçimi anlatılmak istenmektedir. Yoksa anne babaların yaptıkları bazı hatalardan dolayı olumsuz ana baba tutumlarından herhangi birisinin içine girmesi ve öyle tanımlanması doğru bir yaklaşım olmayacaktır.
Önemli olan olumsuz ana baba tutumlarından kendimizde gördüğümüz bazı izlerden mümkün olduğunca sıyrılmak ve olumlu ana baba tutumuna mümkün olduğunca sahip olmaya çalışmaktır. Kaldı ki anne babaların hataları olabilir, ancak onların çocuklarının gelişimleri üzerindeki katkıları herkesten çok daha fazladır.
OLUMSUZ ANNE BABA TUTUMLARI
1) Reddedici anne baba tutumu
Reddetme, anne ve babanın çocuğuna düşmanca bakması, devamlı ihmal edip, hor görüp itip kakması olarak değerlendirilir. Ailede çocuğa karşı şiddetli bir soğukluk ve ilgisizlik hâkimdir.
Çocuğun ihtiyaçlarının giderilmesi hususunda anne baba duyarsızdır.
Öz evlat olduğu halde çocuk âdeta üvey evlat muamelesi görür. Şefkat, sevgi ve sıcaklıktan mahrumdur. Çocuğuna böylesine bir duygu besleyen ana ya da baba çocuğuna karşı eleştirel ve baskıcı bir tutum sergiler. Çocuk beğenilmez ve yaptığı şeyler devamlı eleştirilir. Çocuğun eksik tarafları ve' yanlışları sürekli olarak gündem yapılır. Çocuğun iyi yönlerinden çok olumsuz yönleri üzerinde durulur. Çocuk sevilmemekte ve anlaşılmamaktadır
Bir ailenin çocuğuna böyle soğuk davranabilmesinin birçok sebebi olabilir. Bu sebepler arasında şunları zikredebiliriz:
• İstenmeyen bir bebek olabilir.
• Çocuğun bir özrü ya da özel eğitim gerektiren bir durumu varsa anne babanın yaşadığı hayal kırıklığı çocuğa reddetme olarak yansıyabilir.
• Ebeveyn ana baba olmaya psikolojik açıdan hazır olmayabilir.
• Kendi özel yaşam alanın daraldığını düşünen anne ya da baba çocuğa düşmanca duygular besleyebilir.
• Çocuğun anne ya da babanın sevmedikleri birisine benzemesi bu duygunun çocuğa da yansımasına neden olabilir.
• Bir anne çok hasta olduğu ya da evliliğinin yolunda gitmediği bir dönemde olan çocuğuna da soğuk duygular besleyebilir.
Böylesine itici ve soğuk anne her zaman için çocuğunu çok fazla hırpalar. Bunu sık sık döverek ya da dövmeden yapar. "Soğuk anne, çocuğun hiçbir yaramazlığını bağışlamaz. Her şeyi görür, abartır ve başına kakar. Onu başkasıyla karşılaştırır ve aşağı bulur. Olumlu davranışlarını görmezden gelip olağan sayar. Çocuğa doğuştan kötüymüş duygusu aşılar. Aslında, bu anne ya da baba kendi içindeki olumsuz duyguları çocuğuna yansıtmakta, ondan kaynaklanıyormuş gibi göstermektedir." (Yörükoğlu, 1998)
Bazen reddetme duygusu o kadar aşırı boyutlarda olur ki, anne ya da baba "Şu çocuk ölse de bir kurtulsam!" düşüncesine bile kapılabilir ve hatta bunu dillendirebilir. Reddetme her zaman bu derecede aşırı olmayabilmektedir, fakat reddetmenin en hafif şekilleri bile çocuklar tarafından hissedilmektedir.
Reddetmenin bu en hafif şekillerini, bazı çocuklar şu şekilde ifade etmişlerdir:
"Anne baba çocukları sürekli olarak küçültücü sözlerle eleştiriyorlar, banyoya ya da kömürlüğe kapatmakla tehdit ediyorlar, onları içinde bulundukları güçlüklerden kurtarmak için, öğretmen ya da doktor gibi, yetkiliye başvurmuyorlar. Korkularına önem vermiyorlar, onların her hareketini aşırı şekilde planlıyor, kendi başlarına düşünebilmelerine, günlük hayata kendi imkanlarıyla karşı koymaya çalışmalarına izin vermiyorlar. Onları ancak uslu durdukları, üstlerini başlarını temiz tuttukları ve okulda başarılı oldukları zaman seveceklerini söylüyorlar. En çok istedikleri şeyleri bir oyuncağı mesela, bir işi başarırlarsa alacaklarını söylüyorlar ve onları başlarından defetmek istedikleri zaman, istedikleri her şeyi veriyorlar." (Bilgin, 1991)
Reddetme tavrı çocuk üzerinde o kadar etkilidir ki, reddedici bir ortamda bulunan bazı çocukların yaşama enerjisini tamamen kaybetmeleri bile mümkün olmakta ya da ağır duygusal sorunlar yaşatabilmektedir.
GÖZLEM FORMU
"Reddedici bir anne baba tutumuna mı sahipsiniz?"
Yönerge: Aşağıdaki maddelerde birtakım ifadeler var. Bu ifadeler sizin tutumunuzu tam olarak yansıtıyorsa "her zaman" şıkkını, eğer biraz yansıtıyorsa "bazen" şıkkını, eğer hiç yansıtmıyorsa "hiç" şıkkını işaretleyiniz. Maddeleri boş bırakmamaya çalışınız.
Not: Bu maddeler dört yaştan 12 yaşa kadar çocukları olan anne babalar düşünülerek yazılmıştır.
| Maddeler | Hiç | Bazen | Her zaman |
|---|---|---|---|
| 1. Çocukların evde fazlalık olduğunu düşünürüm | |||
| 2. Çocuklar benim gönlümce yaşamamın önünde en-gel oluyorlar | |||
| 3. Gözüme hep yanlış davranışları batıyor | |||
| 4. İçimden sevmek gelmiyor | |||
| 5. Canı yandığında ya da yardıma muhtaç olduğunda ona yardımcı olmak bana zor geliyor | |||
| 6. Bir daha dünyaya gelsem çocuk sahibi olmazdım | |||
| 7. Çocukları ile yakından ilgilenenlere bunu nasıl yaptıklarına hep şaşırmışımdır | |||
| 8. Arkadaşlar arasında çocuk muhabbeti yapılmasın-dan hoşlanmam | |||
| 9. Çocuğumda sevmediğim kişileri (n özelliklerini) görüyorum | |||
| 10. Çocuğumun evde olmadığı günler rahat ediyo-rum | |||
| TOPLAM |
Puanlama ve değerlendirme:
Her bir madde için "hiç," "bazen" ve "her zaman" şıklarından bir tanesini işaretleyin. İşaretlediğiniz "hiç" maddeleri için 0, "bazen" maddeleri için 1 ve "her zaman" maddeleri için 2 puan verin. Sonra puanları toplayın. Eğer toplam puanınız 11-15 arasında ise reddedici bir eğilim içindesiniz. Eğer toplam puanınız 16-20 arasında ise reddedici bir tutum sergiliyorsunuz...
hanimlar.com