"Ben bu sene hacca gidiyorum. Yaptığım haccın sevabını anne-babama bağışlayabilir miyim? Ayrıca onlar adına da hac yaparsam, onların üzerinden harç borçları düşmüş olur mu?"
Yapılan bir ibadetin ve iyiliğin sevabını istediğiniz kişiye bağışlayabilirsiniz. Bu sevap, hem size, hem de bağışladığınız kişiye eksiksiz olarak ulaşır.
Çünkü sevaplı ameller nurlu oldukları için bir kişiye ulaşmasıyla milyonlarca insana ulaşması sırasında bir fark yoktur. "Nasıl ki, bir lamba yansa, karşısındaki binlerce aynanın her birine tam bir lamba girer. Aynen öyle de, bir Yâsin-i Şerif okunsa, milyonlar ruhlara hediye edilse, her birisine tam bir Yâsin-i Şerif düşer."1
Âhiretle ilgili işlerde ortaklık sırrı bulunduğundan, işlediğimiz sevaplı işler samimi bir niyetle herkesin defterine eksiksiz olarak yazılıyor.2 Meselâ, bir vaktin namazını kılan bir insan, o namazın sevabını bütün Müslüman kardeşlerine bağışlamasıyla hem kendisi kazançlı çıkar, hem de onları hissedar etmiş olur.
Çünkü kendisi bağışladığı kimseler sayınca sevap kazanıyor. Bu hususta İbni Âbidin, Hz. Ali'nin (r.a.) rivâyet ettiği şu hadisi zikrediyor: "Bir kimse mezarlığa uğrar da on bir kere İhlâs Sûresini okur ve sevabını bütün ölülere bağışlarsa, ölülerin sayısınca kendisine sevap yazılır."3 Hacca gidince de, hac görevini tamamladıktan sonra, haccın sevabını istediğiniz kimselere bağışlayabilirsiniz.
Bu arada, haccınızın sevabını anne-babanıza bağışlamanız yerinde bir davranış olur. Anne-babanız hac yapmadan rahmetli olmuşlarsa onların yerine hacca gidebilirsiniz.. Bu hususta Sünenü Dârekutnî'de meseleye açıklık getiren bazı hadis-i şerifler yer alıyor. İbni Abbas anlatıyor: Resulullah (a.s.m.) şöyle buyurdu: "Anne-babası için hacca giden veya onların borcunu ödeyen mü'min için bir mükâfat vardır: O kimse Kıyamet gününde iyi kimselerle birlikte haşrolacaktır."
Câbir bin Abdullah anlatıyor: Peygamber Efendimiz (a.s.m.) şöyle buyurdu: "Bir kimse babası veya annesi namına hacca giderse, onun hac borcunu ödemiş sayılır. Kendisine de on hac sevabı yazılır." Zeyd bin Erkam anlatıyor: Peygamber Efendimiz (a.s.m.) şöyle buyurmuştur: "Bir kimse anne-babasının yerine haccederse, bu hac hem kendisi, hem de ebeveyni namına kabul olunur. Anne-babasının ruhları mesrur olur. Kendisi Allah katında sâlih kimseler sınıfına dahil edilir."4
Bu esaslara göre, bir kimse, hayatta olup da kendilerine hac farz olmayan anne-babasının yerine hacca gidebilir. Bunun için ayrıca onların emir ve müsaadelerini almasına gerek yoktur. Çünkü bu meselede vekilliğe lüzum yoktur. Böylece onları hac sevabından mahrum etmemiş olur. Eğer onlar, üzerlerine hac farz olduğu halde ölmüşlerse, evladı borçlarını ödemek niyetiyle hacca gidebilir.
Buna göre, siz kendi adınıza niyet ederek hacca gittiğinizde, ölmüş olan anne-babanızdan birisi adına niyet ettiğinizde onlar da hac borcundan kurtulmuş olurlar. Bu meselede İmam Âzam'ın içtihadını bildiren İbni Âbidin, şu hadis-i şerifi delil olarak zikreder: Has'em kabilesinden bir kadın Peygamberimize (a.s.m.) gelerek, "Babam hacca gidemeden öldü. Ben onun yerine hacca gidebilir miyim?" diye sordu.
Peygamberimiz, "Babanın bir borcu olsaydı öder miydin?" deyince, "Evet" cevabını verdi. Bunun üzerine Peygamber Efendimiz şöyle buyurdular: "Öyle ise Allah'a olan borç ödenmeye daha layıktır." 5
1. Şualar, s. 576.
2. Mecmaü'l-Enhür, 1:310.
3. İbni Âbidin, 2:237.
4. Sünenü Dârekutnî, 2:260.
5. Neseî, Menâsik: 11; İbni Âbidin, 2:246.
Bugün