Burhana serfürü etmek, yani delile, bilgiye, mantık ve muhakemeye boyun eğmek... Bu her zaman herkesten değil, ancak nefsin esaretinden kurtularak belli bir irfan seviyesine erişmiş kâmil ruhlardan beklenebilecek bir davranıştır. Risale-i Nur gibi bir hizmetin ise temelinde böyle bir anlayışın yatması beklenmelidir; çünkü bu hizmetin açtığı çığır, bütünüyle burhan üzerine kurulu bir çığırdır. Bir bakış açısını samimî bir prensip olarak benimseyen insanlar, onu hayatlarının bütününe yayar ve her aşamasında titizlikle uygularlar. Böyle bir uygulama, bir ideal adamının içtenlik derecesini gösteren ve onu başka insanlardan ayıran önemli bir ölçüttür. Ve bu ölçüt, Risale-i Nur hizmetinin başladığı noktadan itibaren, gerek teorik olarak, gerekse talebeleriyle karşılıklı uygulama suretiyle, Bediüzzaman tarafından, bir hizmet prensibi olarak sağlam bir şekilde yerleştirilmiş olmaktadır. Yine Barla yıllarında yazdığı bir başka mektubunda, Risale-i Nur Müellifi, bir yandan talebelerini ders arkadaşı, yardımcı, danışman gibi sıfatlarla anarken, bir yandan da, Nur hizmeti içinde fikir özgürlüğünün ve istişarenin önemini ve âdâbını ders vermektedir:
Kardeşim Hüsrev, Lütfi, Rüştü,
Size Üstad ve talebeler ve ders arkadaşları içinde fayda verecek bir fikrimi beyan edeceğim. Şöyle ki:
Sizlerhaddimin fevkindebir cihette talebemsiniz ve bir cihette ders arkadaşlarımsınız ve bir cihette muîn ve müşavirlerimsiniz.
Aziz kardeşlerim, Üstâdınız lâyuhtî [hatâsız] değil... Onu hatâsız zannetmek hatâdır. Bir bahçede çürük bir elma bulunmakla bahçeye zarar vermez. Bir hazinede silik para bulunmakla, hazineyi kıymetten düşürtmez. Hasenenin [sevabın] on sayılmasıyla, seyyienin [günahın] bir sayılmak sırrıyla, insaf odur ki: Bir seyyie, bir hatâ görünse de, sair hasenata karşı kalbi bulandırıp itiraz etmemektir. . . . Biliniz, kardeşlerim ve ders arkadaşlarım, benim hatâmı gördüğünüz vakit serbestçe bana söyleseniz mesrur olacağım. Hattâ başıma vursanız, Allah razı olsun diyeceğim. . . . Biliniz ki, şu zamanda şu vazife-i imaniye çok mühimdir. Benim gibi zayıf, fikri çok cihetlerle inkısam etmiş bir biçareye yükletmemeli, elden geldiği kadar yardım etmeli.[1]
Vazife-i imaniye, iman hizmeti, Kurân hizmeti, yahut iman ve Kurân hizmeti, Bediüzzamanın Risale-i Nur hizmeti için kullandığı sıfatlardır. Bu ise, genel kanının tersine, hizmete bütünüyle ilmî bir nitelik kazandırmaktadır. Her ne kadar bir iman ile ilgili konular, pek çok kimsenin nazarında bir Âmentü ile başlayıp biten birkaç cümlelik bir takrirden ibaret zannediliyor ve daha başka şeylerin bir basamağı olarak muamele görüyorsa da, bu görüş, hiçbir şekilde, Bediüzzamanın bakış açısını yansıtmaz. Ona göre, bütün ilimlerin üzerinde iman ilimleri, herşeyin üzerinde de iman vardır ve iman ile ilgili hiçbir şeyin, başka hiçbir şeye âlet veya basamak olması düşünülemez. Onun için, bir iman hizmetinden söz edildiği zaman, sadece bir sosyal faaliyet akla gelmemeli, bu faaliyetler, bütünüyle bir ilmî muhtevâ içinde dikkate alınmalıdır.
İşte bu tespit, Risale-i Nurun gerek derslerinde, gerekse hizmet esaslarında bilginin, belgenin ve kesin bilgi ve belgeye dayanan kanaatlerin egemen olduğu, yahut olması gerektiği sonucunu da beraberinde getirir. Bediüzzaman gibi bir zat, kendisini Risale-i Nurun sahipliğinden çekerken, ilmin değerini bilen ve burhanı herşeyin üstünde tutan kimseleri talebeleri içinde görmenin rahatlığı içinde bunu yapmıştır. Nitekim, Hulûsi Bey ve Sabri Efendi modelinin birinci özelliğini anlatırken kullandığı son cümlede geçen hakikî manevî verese [vârisler] tabiri, bu konuya açıklık getirmektedir. Bediüzzamanın satırlarında miras ile ilgili bir söz geçtiğinde, bunun ilimden ibaret olduğu anlaşılmalıdır. Çünkü, onun gözünde miras, veraset-i Nübüvvet sırrıyla Hz. Peygamberden bize kadar aktarılıp gelen ilim mirasıdır; nitekim hadis-i şerifte Âlimler peygamberlerin vârisleridir. Peygamberler dinar ve dirhem miras bırakmazlar; onlar ilim miras bırakırlar[2] buyurulmuştur.
Yine Hulûsi Beye hitaben yazdığı bir mektubunda, Bediüzzaman, insanlara Risale-i Nurdaki iman hakikatlerini okurken, talebesinin de bizzat Risale-i Nur Müellifinin yerine geçtiğini ve Peygamber varisliğinden gelen nurlara mazhar olduğunu söylemektedir.[3] Böylece, kendisini Risale-i Nurun sahibi olarak gören ve yazılmış olan eserleri bizzat telif etmişçesine onların sevincini yaşayan insanları, arkasında vâris olarak bırakmak ve Risale-i Nur talebelerini böyle bir verasete ehil olacak şekilde yetiştirmek, Barla yıllarından itibaren Bediüzzamanın prensibi olmuştur. Bediüzzamanın bir de hakikî sıfatıyla vurguladığı böyle bir veraset, hiç kuşkusuz, birtakım referanslarla veya noterden tasdikli vekâletnamelerle kazanılacak bir veraset değildir. Büyük ihtimalle, bu, kişi ile Rabbi arasında kalacak ve eserlerini de ancak kişinin ilmi, ahlâkı, fazileti ve hizmeti ile gösterecek bir vekâlettir; kapı herkese açık tutulmuş ve herhangi bir sayı, zaman veya mekân sınırlaması getirilmemiştir.
Barla mektubunda talebelerine böyle bir modeli hedef gösteren Bediüzzaman, aradan yıllar ve nice çileler geçtikten sonra, hayatının sonuna doğru kendisiyle yapılan bir mülâkatta, Nur mekteb-i irfanının yüz binlerce, belki de milyonlarca talebeleri yetişti. Artık bu yolda, hizmet-i imaniyede onlar devam edeceklerdir ve benim maddî ve manevî herşeyden feragat mesleğimden asla ayrılmayacaklardır; yalnız ve yalnız Allah rızası için çalışacaklardır[4] şeklindeki sözleriyle, büyük bir rüyasının gerçekleşmiş olduğunu anlatacaktı.Birinci maddede atıfta bulunulan hakikî manevî vârisler, ayrıca cesetleri muhtelif, ruhları bir şeklinde tasvir edilmiştir. Aynı ideali paylaşan, aynı terbiyeyi alan, aynı ilmi okuyan ve yayan insanların arasındaki birlik ve bütünlüğü vurgulamak için bundan daha canlı bir benzetme düşünebilmek zordur. Burada, tesanüt başlıklı bir başka konu karşımıza açılmaktadır ki, ileriki bölümlerde bu konuyu ele alacağımız için, şimdilik sadece temas etmekle yetiniyoruz.
[1] A.g.e., 1464.
[2] Ebu D3avud, İlim: 1; Tirmizî, İlim: 19.
[3] Risale-i Nur Külliyatı, c. 2, s. 1513.
[4] A.g.e., 1843.