“Belağat, muktezay-ı hale mutabakat, makamın tahammülü kadar kemal ve vuzuh ile ifade etmektir.”
Derinliği fehmimi aşan, ancak anlamaya kapı açacak şekilde etraftan dolaşma ile hakikate ulaşma niyetiyle, cümlenin davetkâr kavramlarını iletişim diliyle çözmeye çalışacağım.
Edebi değil, teknik ve iletişim sistematiği açısından değerlendirilmek duasıyla bu girizgâhı denedim.
Müzakeresi, her daim yenilenen mana âlemimizi kuvvetlendireceği ümidindeyim.
Cümlemizin, belağat yolunda bize gösterdiği ve konakladığı ilk durak, mevcut halin tercümesini doğru okumaktan geçiyor. İletişim anının göstergeleri, iletişimi ve belağatı şekillendiren unsurlar olmaktadır.
Hal, görünen durumdur. İçinde bulunulan vaziyetin fotoğrafıdır. Diyalog içinde olunan hedef kişi ya da kitlenin o anki resmi doğru çizildiği oranda, mevcut halin gereklerini dikkate alma zemini doğar.
Belağat;
1-Öncelikle mevcut halin tespitini yapmak:
Eğer durum tespiti doğru yapılırsa, halin tercümesini kolaylaştırır.
İçinde bulunulan süreç için aşağıdaki sorular sorularak hal tarifi yapılabilir:
Muhatabım kimdir?
Konu nedir?
Neden buradayım?
Benim sorumluluk ve sınırlarım nedir?
Muhatabım veya muhataplarım, nasıl bir anlama ve algı içindeler?
Diyalogdan beklenen nedir? Ne hedeflenmektedir?
Hangi konumda birbirimizle muhatap oluyoruz?
Konunun bizimle ilgili önceliği, gerekliliği ve çözme imkânımız nedir?
2-Mevcut halin gereklerini belirlemek:
Durum tespiti yapıldıktan sonra, belirlenen şartlara çözüm olacak Muktezayı/muktezaları ortaya koymak gerekir. Bunlara “gereklilikler” diyebiliriz.
Konumuzu biraz daha açarsak; Hal tercümesine göre diyalogumuzu sürdürmek için, aşağıdaki sorulara vereceğimiz/verilecek cevaplar, çözüme katkı sağlar:
Mevcut hal için ne yapmamız gerekir?
Nasıl bir diyalog süreci ve iletişim metodu uygulamamız gerekir?
Anlama düzeyine göre nasıl bilgilendirme yapılacak?
Esas çözüm isteyen noktaya nasıl cevap verilecek?
3- Mevcut hal ile gerekliliklerin uygunluğunu sağlamak. Durum ile çözüm arasında kurulacak sağlıklı bir diyalog, uyumla birlikte uygunluğu sağlar. Gereklilikler, zorunlulukları ifade eder. Bunların uygulanması, uygunluğu temin eder.
Uyum ve uygunluk, iktiza eden/gereken şartlara göre icra edildiğinde belağatın ilk üç süreci başarılmış olur.
Hatırlatırsak, bunlar; Hal, gereklilikler ve uygunluk.
4- “Makamın tahammülü kadar” ise, bir zaman ve anlama kapasitesi konusunda limiti ortaya koyuyor. Verilmek istenen “Kemal” veya alınması gereken “Kemal”, “Mukteza-Hal-Mutabakat/Gereklilik-Durum-Uyum/anlaşma” nın sınırları içinde bir kabullenme/tahammül gösterir.
5- Belağat süreci, “Kemal”e ererken, “Vüzuh” ile ifade edildiği kadardır. İzah ve açıklama sadedinde anlaşılmaya hazırlayan ifadeler, kemal-i vuzuh ile davet edilen anlamları zihnimize nakşeder.
Dersime çalışırken, bu notları paylaşmış oldum. Varsa tashihi, pozitif katkılarınızla kemale erecektir. Nakli beyan, akli beyan/ayan ile müşterek olursa, zihnimizde yeni yollar açar ve fikirlerimiz yenilenir.
Not: Muhterem, mütebessim ve sabır yüklü Şaban Döğen ağabeyimizi rahmetle yâd ediyor, kederli ailesine başsağlığı diliyorum.