Mavi bir araba aldınız ve her yerde bu renkte arabalar mı görmeye başladınız?
Bunun geçici bir moda olduğunu ve şu anda herkesin aynı renk araba aldığını düşünmüş bile olabilirsiniz.
Aslında belki de her zaman aşağı yukarı aynı sayıda bu renk araç vardı ama siz farkında değildiniz.
Frekans yanılsaması olarak bilinen ve çok yaygın olan bu olgu, muhtemelen herkesi hayatının bir noktasında etkiliyor ve son zamanlarda sizin için önemli hale gelen şeylere dikkat etmeye başladığınızda ortaya çıkıyor.
'Baader-Meinhof fenomeni ismi, 1994 yılında bir Alman forumunda bir kullanıcının 1970'lerde Alman radikal sol grubu Kızıl Ordu Fraksiyonu'nun (RAF) adını - iki liderinin soyadlarından dolayı Baader-Meinhof olarak da biliniyor - bir kez andıktan sonra her yerde fark etmeye başladığını anlatmasıyla gündeme gelmişti.
Bu durum diğer katılımcıların da kendi deneyimlerini paylaşmalarına yol açtı, böylece bu isimle anılmaya başlandı. Ancak bu yeni bir olgu değildi.
Harvard Üniversitesi Psikoloji ve Biyoloji bölümünden Dr. Neha Pathak, sağlık sitesi WebMD'de yayınlanan bir makalesinde, "Bir şey hakkında bilgi sahibi olduğunuzda, o şey daha sık karşınıza çıkıyor gibi görünür" diyor.
"Önce, bir şeyin daha sık ortaya çıkmaya başladığına inanırsınız. Ardından, o kelimenin ya da olgunun şimdi ne kadar sık görüldüğüne kendinizi ikna edersiniz, buna doğrulama önyargısı denir. Aslında sıklık artmamıştır ama beyniniz sizi arttığına ikna etmiştir."
BEYNE NELER OLUYOR?
Stanford Üniversitesi'nde dilbilim profesörü olan ve 2005 yılında "frekans yanılsaması" terimini ilk kez ortaya atan Arnold Zwicky'ye göre, bu olgu iyi bilinen iki psikolojik sürecin sonucunda ortaya çıkıyor.
Bir yandan algıda seçicilik devreye girerek herhangi bir anda bizim için önemli olana odaklanmamızı ve geri kalanı bir kenara atmamızı sağlıyor; bu, öğrenmenin anahtarı olan bir süreç.
Diğer yandan, o anda üzerinde yoğunlaştığımız konuyu destekleyen şeyleri aramamıza neden olan doğrulama önyargısı devreye giriyor; daha fazla mavi araba gördüğümüzde, bunların daha yaygın olduğuna inanırız, bu da bu renkte daha fazla araba olduğuna dair inancımızı daha da kesinleştirir.
Doğrulama önyargısı, genel olarak bilişsel önyargılar olarak adlandırılan şeylere de yol açabilir; zira insanlar dünyanın nasıl işlediğine dair açıklamalar aramaya şartlanmıştır ve bulduğumuz açıklamalara uyum sağlarız.
Böylelikle bu yanılsama beynin herkeste ayrı ayrı nasıl çalıştığıyla bağlantılıdır.
BBC Türkçe