Cevşen, Arapça zırh anlamına gelir. Terim olarak Ehl-i Beyt silsilesinden Cafer-i Sadık, Muhammed Bakır, Zeynelâbidîn, Hz. Hüseyin ve Hz. Ali (ra) tarikı ile Peygamberimize kadar giden rivayet zinciri ile bize kadar gelen duadır. Peygamberimiz (sav) Uhud harbinde bulunduğu sırada Cebrail (as) gelerek Ya Muhammed zırhı çıkar bu duayı oku. Bu dua zırhdan daha çok seni korur. Bu duanın çok büyük tesiri ve Allah katında değeri vardır. Bu Cenab-ı Hakkın sana ve ümmetine bir hediyesidir. Bunun fazilet ve sevabını Allahdan başkası takdir edemez buyurmuştur. (Ahmed Ziyaeddin Gümüşhânevî, İstanbul Rumî-1298 Mecmuatü'l Ahzab, 1:231-261)
Dua yüz bölümden oluşur. Her bölümde on adet Esmâ-i İlâhiye vardır. Böylece bin isim olur. Her bölümün sonunda ise Allahım Senden başka ilah yok ki bana imdad etsin. Sen her türlü noksan sıfatlardan münezzehsin. El Aman! El Aman! Bize imdad et. Bizi her türlü ateşten, azaptan ve sıkıntıdan halas et! şeklinde dua edilir ve bu da yüz defa tekrar edilmiş olur. Böylece Cevşen, her türlü şerden, ateşten ve azaptan Allaha sığınma duasıdır.
Duada Allahın bin bir isminin geçmiş olması, Kurân-ı Kerimde bulunmayan yüzlerce Allahın isminin de bu duada bulunması ve bu yönü ile Marifetullah yani Allahı bilme tanıma ve tanıtma cihetinin öne çıkması onun Vahy-ı Gayr-i Metluv denilen Vahiy çeşidi ile Cebrailin (as) Allah katından getirdiği bir hediye ve her türlü şerden, acıdan, ateşten ve fitneden sığınma duası olduğuna kanaatimizi pekiştirmektedir. Çünkü ne peygamberimizden önce ve ne de sonra böyle bir duanın misli ve benzerini bulmak mümkün değildir.
Duanız olmazsa ne öneminiz ve ne değeriniz vardır? (Furkan, 25:77) Dua edin ki size icabet edeyim (Müminun, 40:60) buyuran yüce Allah elbette nasıl dua edeceğimizi de peygamberimiz (sav) vasıtası ile bize öğretecektir. Cevşen yüce Allahın bize böyle bir hediyesidir.
Vahyin mertebeleri vardır.
Birincisi: Ferman-ı İlâhi olan vahiy Kurân-ı Kerimdir. Manası da lafzı da vahiydir, ilâhidir. Peygamberimizin (sav) hiçbir tasarrufu yoktur. Buna Vahy-i Metluv denilir. Yani ibadet amacı ile okunan ve namazda kıraat olunan vahiydir. Ferman-ı Rabbânî ve kanun-u İlahîdir.
İkincisi: Vahy-i Gayr-i Metluv denen ferman ve Kuran olmayan, ibadet amacı ile okunmayan ve namazda kıraat edilmeyen vahiydir ki bu nevi vahye Hadis-i Kutsî denir. Manası Allahtan ve sözleri peygamberimizdendir. Peygamberimiz (sav) bu hadisleri Yüce Allah buyurdu Ey kullarım! Ey Âdemoğlu! sözleri ile nakletmiştir.
Üçüncüsü: Peygamber ilhamı denen yüce Allahın peygamberin kalbine ilham ettiği ve Ahkâm ve Ferman-ı İlâhi olan Kurân-ı Kerimin emirlerinin nasıl uygulanacağını öğrettiği ilhamlardır. Buna Sünnet denir. Sünnet her ne kadar peygamberin (sav) sözleri ise de üç defa İnşirah-ı sadr edilerek yıkanan, hiçbir vesvese-i şeytanın vesvese veremeyeceği ve nefsin desisesinin giremeyeceği kalb-i peygambere gelen ilhamlardır. Bu hususu yüce Allah O peygamber hevasından konuşmaz. Onun bütün sözleri vahiydir (Necm, 53:3-4) ayetleri ile bize haber vermiştir. Vahyin dördüncü mertebesi yüce Allahın bütün mahlûkatına ilhamıdır ki bunun da İlham-ı evliya, ilham-ı beşer ve ilham-ı hayvanat gibi mertebeleri vardır. Bu hususa da Allah arıya vahyetti (Nahl, 16:68) ayeti işaret etmektedir. Allah arıya vahy, yani ilham ederse insan kalbini elbette ihmal etmez. Şu şartla ki insan kalbini Allaha yöneltsin ve içini her türlü kötülükten temizleyebilsin
Hal böyle olunca Cevşen duasının vahy ile peygamberimize geldiğini söylemek kadar doğru bir ifade olamaz. Bu sebeple Bediüzzaman hazretlerinin Hz. Peygamberimize (sav) Cebrailin (as) vahy ile getirdiği ve Zırhı çıkar, bunu oku dediği gayet yüksek ve çok kıymettar bir münacât-ı peygamberidir ki Zeynelâbidinden (ra) tevatürle rivayet edilmiştir buyurarak okumalarını Nur Talebelerine tavsiye etmiştir. (Bediüzzaman Said Nursi, Hizbul-Hakaikun-Nuriye, s.34)
Burada Bediüzzamanın vurguladığı üç husus vardır. Birincisi, Cevşenin Vahy ile geldiği İkincisi, Zeynelâbidinden (ra) tevatüren rivayet edildiği Üçüncüsü ise, Peygamberimize ait bir dua olduğu Bu üç meseleyi açmaya ve Allahın izni ile Bediüzzamanın ne kadar doğru tespitler yaptığını ortaya koymaya çalışacağız
Birinci husus yukarıda yeteri kadar izah edilmiştir.
İkinci, Zeynelâbidînden tevatüren rivayet edildiği hususudur. Bu husus da tevatürün ne anlama geldiğini bilmeye bağlıdır. Bu konu ayrı bir makale konusudur. Bunu müstakil olarak ele alma niyetindeyim.
Üçünüsü, Cevşenül-Kebîrin peygamberimize (sav) has bir dua olduğu hususudur. Nitekim Cebrail (as) peygamberimize gelerek Cenab-ı Haktan sana selâm, tahıyye ve ikram getirdim. Üzerindeki şu zırhı çıkar ve bu duayı oku. Bu duayı okursan ve üzerinde taşırsan zırhtan daha büyük tesiri vardır. Peygamberimiz (sav) Cibril-i Emine sordu: Bu duanın tesiri, hassası yalnız bana mıdır, yoksa ümmetime de şamil midir? Cebrail (as) Ya Resulallah! Bu dua Allah-u Azimüşşan tarafından sana ve ümmetine bir hediyedir. Bunun sevabını Allahtan başka kimse takdir edemez. Ümmetinden kim ki bu duayı sabah evden çıkınca ve akşam evine gelince üzerinde taşır ve okursa Cenab-ı Hak o gün ve o gece o kuluna âmal-i sâliha nasip eder. Kim ki bu duayı evinde okursa, o eve hırsız girmez, hiçbir vakit yangın çıkmaz. Kim temiz bir kaba yazıp yağmur suyu ile zaferan ile yıkadıktan sonra içerse hasta ise Cenab-ı Hak şifa ve afiyet verir. Kim bu duayı gece okursa Cenab-ı Hak o kimse ne isterse hepsini verir. Kim bu duayı sıdk ve ihlâs ile okursa ona pek çok mal ve mülk verir. Kim halis bir niyetle yedi defa okursa pek çok hastalıklardan beri olur. Kim bu duayı kâfur ve misk ile cam kaba yazarak su ile yıkadıktan sonra ölü kefenini ıslarsa ve üzerine dökerse o ölünün kabrine yüz bin nur nâzil olur. Yüce Allah o meyyitten münker ve nekir korkusunu kaldırır ve kabir azabından kurtarır buyurdular. (Mecmuatul-Ahzab, Gümüşhânevî, 1: 220)
Duadaki hassalar ve sevaplar peygamberimize hastır. Ümmeti de derecesine göre istifade eder. Bediüzzaman bu hadisin Müteşabihattan olduğunu ifade ele sevabı konusundaki hususları izah etmiştir. Emirdağ Lâhikasına ve 24. Sözün 12 adet asıllarına bakılmalıdır. (Emirdağ Lahikası, 2006, s. 280, 552)