Çocuklarımız çok yaramazlık yaptığında hemen aklımıza benim çocuğumda davranış bozukluğu mu var? sorusu gelir. Bu sorunun cevabı çok kolay. Çocuklarımızın yaramazlıkları, davranış sorunu değil davranış problemidir. Bu problemlerde anne-babaların tutumları, çocuğun yaşadığı ortam ve beraber olduğu arkadaşları etkilidir ve yaramaz davranışlar yapmasını tetikleyebilir.
Çocukların yaramazlık yapması normal, 3 yaşına kadar çocuklar neyin doğru, neyin yanlış olduğunu, yaptıklarının yaramazlık olabileceğini ve bundan çevresinin üzülebileceğini ayıramazlar. 3 yaşından itibaren yaramazlık kavramını kullanarak isteklerinin yapılmasını sağlayabilir, 6 yaşından itibaren çocuklar tüm davranışlarını bilinçli olarak yaparlar, Tabi ki yaramazlıklarını da.
Çocuk eğitimi ve pedagogları çocukların yaramazlık yapma davranışlarını dört kategoriye ayırmaktadırlar. Bunlar:
1-Dikkat çekmek; çünkü çocuk ilgi ve hizmet bekler.
2-Güç ya da yetki; çocuk patron olmak ister.
3-Öç almak; çocuk kızdığında kırmak ister.
4-Yetersizlik; çocuk yalnız kalmak ister şeklinde sınıflandırılmaktadır.
İlgilenilmeyen, annesi sürekli ev işleriyle uğraşan, babanın ilgisini göremeyen çocuklar ilgi çekmek için yaramazlık yaparlar. Çocuklarımızın beslenme, giyinme, barınma ihtiyaçlarını karşılamamız ne kadar zaruri ise ilgi ve sevgi göstermekte aynı derece de zaruridir.
Çocuklar davranışlarının sonucunu kestiremedikleri ve bilemedikleri için yaramazlık yapabilirler.
Çocuk her şeye yapmaya hakkı olduğunu ve kendi istediği gibi yaşayabileceğini düşünmesi de yaramazlık yapma nedenlerindendir.
Çocuklar sıkıntılı ve öfkeli olduklarında sevgilerini gösteremediklerinde, dikkat çekmek istediklerinde veya engellendiklerini hissettiklerinde yaramazlık yaparak bende varım, ben buradayım der. Eğer çocuğun yaramazlığı fazla ise, hatta şiddete yönelik ise çocuk mutlaka sosyal ve duygusal problemler yaşıyordur. İç dünyasında çözemediği problemlerini yaramazlık ve şiddet olarak dışarıya yansıtır.
Anne-babaların çocukken yaptıkları yaramazlıklarını çocuklarının yanında övünerek anlatmaları da çocuklarında yaramazlık yapma isteği uyandırır. Çocuğa şu mesajı vermiş oluyor: Çocuk sen küçüklüğünde yaramazlık yaptınsa bende şimdi yaramazlık yaparım. Küçük yaşlarda iken çocukların yaramazlıklarının hoş görülmesi ve keyif alınması da çocukların yaramazlık sınırını aşmalarında etkilidir.
Çocukların yaramazlıklarından biride anne-babalarının eğitim hatalarıdır. Otorite ve disiplin ve ceza odaklı, korkuyla eğitilmeye çalışılan çocuklar anne-babalarına tepki olarak yaramaz davranışları başvururlar.
Çocuklar isteklerini yaptırabilmek için yaramazlık yaparlar. Anne-baba, büyükler tamam, tamam deyip pes etsinler ve çocuğun istediğini yapsınlar diye yaramazlık yapmayı silah olarak kullanabilirler.
Çocuğa sürekli sen kötüsün duygusunun yaşatılması yaramazlığı tetikler. Çocuk nasıl olsa ben kötüyüm. Yaramazlık yapsam da, yapmasam da fark etmez diyerek yaramazlık yapmaktan çekinmez.
Ailelerin yanlış tutumları, aile içinde büyüklerin şiddet davranışlarını örnek alan çocuk, aile içindeki şiddete tepti olarak yaramazlık yapar.
Yaramaz çocuğa nasıl yaklaşmalıyız?
Anne-babalar tepki ve ceza vermek yerine sakinleşmeli, çocukla konuşmalı, sakin bir tutumla çözüm yolları aramalıdır.
Çocukla empati kurarak onu etkin dinleyerek, ben dilini kullanarak duygularımızı çocuklarımızla paylaşabiliriz.
Aile içinde sevgi, saygı, anlayışlı ilişkiler kurarak çocuklarımıza örnek olunmalıdır.
Yaramazlık yapan çocuğa ne fazla baskı yapılmalı, ne de davranışları görmemezlikten gelinmemelidir. Orta yol bulunmalı, yumuşak- sert olunmalıdır.
Yaramazlık yapmak isteyen, hatta girişiminde olan çocukla inatlaşılmamalıdır. Çocuğun ortamı ve ilgi alanı değiştirilmelidir.
Çocuğumuzun sevgi ihtiyacından kaynaklanan ilgiyi göstererek yaramazlık yapma davranışını engelleyebiliriz.
Ortamda çocuğun yaramazlık yapmasını sağlayacak eşyalar, fazla oyuncaklar, araç gereçler bulundurulmamalıdır.
Çocuğun yaramazlıklarından kaynaklanan yanlışlarını düzeltmek yerine çocuğa önceden iyi ve güzel huylar ve davranışlar kazandırılmalıdır.