Zehra Binici
Dikkat problemi psikolojik bir sorundur. Günümüzde psikolojik problemlerin görülme oranında artış gözlenmektedir. Bunun başlıca sebebi; gittikçe ağırlaşan ve bununla karmaşıklaşan yaşam koşulları, kentleşmenin neden olduğu yoğun yaşam trafiği, artan rekabet ortamı ve bunların getirisi olan stres faktörüdür.
STRES: Kişinin, içeriden ya da dışarıdan gelen mevcut dengeyi veya duygusal, bilişsel, sosyal işleyişi bozma eğilimini gösteren ve onu bu dengeyi korumaya veya bozulan dengeyi yeniden kurmaya yönelik yeni davranışlara zorlayan gerçekte var olan veya algılanan uyarıcılara verdiği fiziksel-ruhsal-bilişsel tepkilerdir.
Stres genellikle olumsuz bir yaşantı olarak değerlendirilse de evlilik, yeni bir işe, okula başlama vb. gibi olumlu yaşantılardan da kaynaklanabilir. Kişide bu türden tepkilere yol açabilen her türlü çevresel ve içsel, geçici veya sürekli fiziksel-kimyasal-ruhsal etkenlerdir STRES. Stresin aşırı veya uzun süreli olması bireyde aşırı yüklemelere ve çeşitli patolojilere yol açabilir.
STRES TEPKİSİ: Baskı veya gerilim koşullarından kaynaklanan hatalı, uyumsuz veya patolojik davranışlardır. Bunlar arasında aşırı gerginlik veya panik duygusu, düzensiz konuşma yapısı, alkol, uyuşturucu kullanma veya stresin etkisiyle yaşanan kazalar sayılabilir. Ancak strese yönelik tepkilerin mutlaka patolojik olması gerekmez. Bu tepkiler stres durumuyla başa çıkabilmek için gerekli en yapıcı, ussal seçeneğin araştırılması şeklinde ortaya çıkabilir.
Öncelikle anlam kargaşasına mahal vermemek için DİKKATİN tanımını tam olarak anlamalıyız.
DİKKAT: Algısal işlevleri,düşünceleri,duygusal girdileri,bilişsel süreçleri,çevresel uyarıcıların bazılarını görmezden gelip bazılarını seçerek onlar üzerinde odaklaşabilme böylece seçilen uyarıcıları daha net algılayabilme ve bu süreçlerin tamamını iradi olarak kontrol edip yönlendirebilme yetisidir.
Dikkati dağıtan olay ya da uyarıcılar DİKKAT DAĞITICI adını alırken; Birden çok uyarıcının bulunduğu ortamlarda kişinin dikkatini sadece önemli gördüğü uyarıcılar üzerinde toplama ve diğer uyarıcıları yok sayabilme yetisi ise SEÇİCİ DİKKATTİR.
Kişide görülen dikkat problemi onun en çok sosyal hayatını etkilemektedir. Dikkat eksikliği kişide ürkekliğe, içe kapanıklığa, harekete geçme duygusundan yoksun hale gelmeye sebep olur. Dikkat dağınıklığı durumunda dikkatsizlik, unutkanlık ve dalgınlığın bir arada görülebilme ihtimalinin yüksek oluşu göz önünde bulundurulursa bu problemin uzun süre aşılamamasının birçok soruna neden olabileceği daha açık bir şekilde anlaşılır.
Dikkat eksikliğinde kişi odaklanamama problemi yaşarken birde bu problemin uzun süreli oluşu kişinin hedeflerine ulaşamamasına neden olur.
Dikkat Eksikliği Bozukluğu aşırı hareketlilik, dikkatin çabuk dağılması, dürtüsel davranışlar ile görülen, sosyal yaşamı etkileyen, aile ilişkilerinde okul eğitiminde sancılar yaşatan sürece neden olur.
Dikkatin fizyolojik yapısına hafifçe değinmek gerekirse; Orta Beyinde yer alan Retiküler Aktivasyon Sistemi yapısı tam olarak anlaşılamamış olmakla beraber karmaşık işlerden sorumlu nöronlardan oluşur. Retiküler Aktivasyon Sistemi ’nin temel işlevinin uyanıklık ve dikkatin derecesini ayarlama olduğu gözlenmiştir. Retiküler Aktivasyon Sistemi dışarıdan gelen uyaranlarla kişinin gösterdiği dikkat derecesini belirleyerek uyku durumundan, uyanıklığa, uyanıklıktan uyku durumuna geçişi sağlar.
Dikkat eksikliği olan kişiler belirli bir konuda dikkatlerini uzun süre yoğunlaştıramazlar, çabuk sıkılırlar. Dikkatleri kolay dağılır fakat çok kısa süreli de olsa dikkatlerini yoğun olarak toplayabilirler. Genelde sabırsız, hızlı hareket eden, anında sonuç almak isteyen, kolay sinirlenen,düzensiz,talimatlara uyma konusunda sıkıntı yaşayan,risk almayı seven,hayalperest,dinleme konusunda başarılı olamayan,dalgın,dağınık,unutkan tarafları vardır bu kişilerin.
Hangi belirtiler kişide dikkat sorunu olduğunu gösterir?
• Dikkati bir noktaya toplama da güçlük
• Dikkatin kolay dağılması
• Unutkanlık, dalgınlık
• Eşyaları sık sık kaybetme
• Düzensizlik, dağınıklık
• Dikkatsizlikten kaynaklanan hatalar
• Başlanılan işin yarım bırakılması
• Görevlerin yerine getirilmesinde isteksizlik
• Dikkat gerektiren işlerden kaçma
• Genelde bir işten diğerine hızlı geçiş yapma
Şu unutulmamalı ki dikkat bozukluğu tedavi edilmediğinde davranış problemi oluşabilir. Bu durumda da kişi gereksiz öfkelenebilir hatta saldırgan davranabilir. Özgüven eksikliği yaşar.
Aktüel Psikoloji