Küçükusta'nın cevap aradığı sorulardan bazıları ve cevapları şöyle:
Domuz gribi nedir, nasıl anlaşılır? Bu virüse domuz gribi virüsü demek yanlıştır, çünkü hem domuzlarda hastalık yapan başka grip virüsleri vardır, hem de virüste domuzdan başka, insan ve kuş gribi virüslerine ait genetik materyal de bulunmaktadır. Yani domuz grip virüsü, insan grip virüsü ve kuş grip virüslerinin karışımından oluşmuş 'yeni bir virüstür'. Bu virüs bir A tipi H1N1 virüsüdür ama halk arasında kısaca 'domuz gribi virüsü' denmektedir.
Bir hastanın şikayetlerine bakarak ya da doktor muayenesi ile hastalığın normal grip mi domuz gribi mi olduğunu anlamak mümkün değildir. Bu ayrım ancak burun veya boğaz sürüntüsünden yapılan PCR testi ile yapılabilir. Ancak salgının çok yaygınlaştığı durumlarda bu testin yapılmasının bir manası da yoktur. Pratik olarak, tüm grip veya benzeri tablo gösterenler domuz gribi olarak kabul edilmektedir.
Domuz gribi neden tehlikelidir? Meksika'dan başlayarak tüm dünyaya yayılan domuz gribi salgınının korkutucu olan tarafı, bu salgındaki virüslerin önceki domuz gribi virüslerinden farklı olarak domuzlardan insanlara ve insanlardan insanlara kolay bulaşmasıdır. İnsanların bağışıklık sistemi domuz H1N1 virüsü ile daha önce hiç karşılaşmamış olduğu için virüs bulaşan hemen her insan hastalanmaktadır.
H1N1 virüsünün mutasyona uğraması mümkün müdür? Virüsün antijenik yapısında ortaya çıkan değişikliklere mutasyon (değişim) denir. H1N1 virüsünde de mutasyonlar ilk günlerden itibaren görülmeye başlamıştır. Yakın zamanlara kadar bu mutasyonların büyük olmadığı ve virüsün virülensinde önemli bir değişikliğe yol açmadığı bilinirken son günlerde bazı ülkelerde virülensi çok yüksek mutasyonlar ortaya çıkmaya başlamıştır.
Hasta olan ne yapmalı, ne zaman doktora başvurmalıdır? Her şeyden önce grip belirtileri gösteren kişilerin telaşa ve paniğe kapılmamaları gerekir. Hastanelerimiz zaten tam kapasite ile çalışıyorlar ve doktorların iş yükü normalde de çok ağırken gereksiz hastane başvuruları ciddî hastaların da hayatını tehlikeye atar. Önceden sağlıklı olan kişilerin doktora veya hastaneye gitmesine ve teşhis için test yapılmasına hiç gerek yoktur. Hasta olduğunu anlayan bir kişinin yapması gereken esas şey evde istirahat etmesi ve kimseyle temasının olmamasıdır. Ev istirahatı hem hastalığın iyileşmesini hızlandırır ve hem de hastanın başkalarına virüs bulaştırmasını önler.
H1N1 aşısı olalım mı? Tüm ilaç ve aşı tedavilerinde olduğu gibi insanların öncelikle H1N1 aşısının etkileri ve yan etkileri konusunda 'tam ve doğru olarak bilgilendirilmeleri' gerekir. Domuz gribi bakımından 'ağır hastalık ve ölüm riski taşıyan insanlara mutlaka aşı olmaları tavsiye edilmelidir' ama aşının bu kişilerdeki koruyuculuğunun sağlıklı insanlardaki kadar yüksek olmadığı da bilinmelidir. Kronik hastalığı olmayan sağlıklı insanların hangi yaşta olursa olsunlar domuz gribi aşısı olmalarının gerekli olmadığı kanaatindeyim. Domuz gribi aşısı olup olmamak sonuçta herkesin kişisel olarak karar vermesi gereken bir durumdur. Hiç kimse aşı yaptırmaya zorlanmamalıdır.
***
Gripten korunmak için neler yapılmalı?
Gripten korunmada, salgınlar sırasında mümkün olduğunca kapalı mekânlarda bulunmamak, tokalaşmamak, göz veya başla selamlaşmak, elleri sık sık yıkamak çok önemlidir.
Eller ağız, burun ve göze temas ettirilmemeli, başkalarının eşyaları kullanılmamalı ve olabildiği kadar da masa, kapı kolu, tırabzan gibi yüzeylere dokunulmamalıdır.
Öksürürken ve hapşırırken ağız mendille kapatılmalı, tek kullanımlık mendiller tercih edilmeli ve bunlar hemen çöpe atılmalıdır.
Eller günde en az on kere, bol su ve sabunla parmak araları da ovuşturularak ve ortalama 20 saniye süreyle yıkanmalıdır. Sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol bazlı tek kullanımlık ıslak mendiller veya el temizleme jellerinden de faydalanılabilir. Alkol virüslerin ölmesine sebep olur.
Salgının çok etkili olduğu dönemlerde maske ve eldiven kullanılması da işe yarayabilir.
Grip virüslerinde etkili ilaçlar hangileridir?
Domuz virüslerinin yol açtığı hastalığın tedavisi için oseltamivir (Tamiflu) ve zanamivir (Telenza) tavsiye edilmektedir. Bu ilaçlar, özellikle risk grubunda olan hastalarda belirtileri hafifletmede ve hastalık süresini kısaltmada yararlıdır. Ayrıca, hastalığın bulaştırıcılığının ve gribe bağlı komplikasyonların azaltılmasında da etkilidirler. İlk 48 saat içinde alınması gerekir. Hayat kurtarıcı olabilen bu ilaçlar mutlaka doktor talimatı ile kullanılmalıdır.
Kimler domuz gribi aşısı olmalı?
CDC tarafından grip aşısı olmaları tavsiye edilenler şunlardır:
6 ay ile 19 yaş arası çocuk ve gençler.
Grip mevsiminde gebe kalacak hanımlar.
50 yaşın üzerinde olanlar.
Kronik bir hastalığı olan (kalp, akciğer, böbrek, karaciğer, diyabet, anemi ve diğer kan hastalıkları) herhangi yaştaki insanlar.
Bağışıklığı baskılayan hastalığı olanlar (AIDS, kortizon ve immunsüpresif ilaç kullananlar, kemoterapi ve ışın tedavisi görenler).
Solunum ve yutma sorunlarına yol açan kas ve sinir hastalıkları olanlar.
Sürekli aspirin kullanmak zorundaki 16 yaşına kadar olan gençler ve çocuklar.
Huzurevinde çalışanlar.
Grip komplikasyonu yüksek olan kişilere bakanlar veya onlarla birlikte yaşayanlar.
H1N1 aşısı kimler için kesinlikle sakıncalıdır?
Dünya Sağlık Örgütü'ne göre:
Aşıda bulunan maddelerden birine karşı anaflaksi türünde aşırı alerjik tepki gösterdiği bilinen kişilerin,
Daha önceki senelerde grip aşılarına aşırı tepki göstermiş olanların,
Grip aşısı olduktan 6 hafta sonra GBS gelişmiş olan kişilerin,
6 aylıktan küçük çocukların,
Ateşli akut bir hastalığı olan kişilerin H1N1 aşısı olmaları kesinlikle sakıncalıdır.
Zaman