Ahdinde vefalı, vefasında kuvvetli, kuvvetinde yüce, yüceliğinde yakın, yakınlığında latif, lütfunda şerif, şerefinde aziz, izzetinde azim, azametinde Mecid Allah’ın adıyla...
İnsani Câmiiyet ve Talim-i Esma
İnsanın câmi bir istidat ile teçhiz edildiğini, bu fıtratın bir neticesi olarak Allah’ı isim ve sıfatlarıyla tanımasının istendiğini, meleklerin fevkinde kendisinden külli bir ubudiyetin beklendiğini, ‘Talim-i Esma’ ünvanıyla isimlendirilen hadise-yi ezeliyede Hz. Âdem’e (a.s) ve onun zatında Âdemoğluna büyük bir vazifenin yüklendiğini biliyoruz.
Evet, binler özellik ile donatılan ve harika ilahi bir makine olarak yaratılan insan; külli bir ubudiyeti deruhteye müstaid, ulvi bir vazifeyi ifaya müheyya, Halık’ını binler lisan ile yâd edip yâda getirmeye muntazır bir fıtrat ile halk edildiğini, diğer mahlûkata takılmayan havas ve cihaz verildiğini, bunların pek çok sır ve hikmetleri olduğunu görüyoruz.
Allah, isim ve sıfatlarına nihayet olmayan ‘Mutlak Varlık’; insan, Allah’ı isim ve sıfatları ile tanımakla mükellef mukayyed varlık olduğuna inanıyoruz. “Allah Âdem’e (a.s) bütün isimleri öğretti”* ayetinden ‘Talim-i Esma’ hakikatinin talimlerin bir-incisi olduğuna, ubudiyet noktasından melaikenin fevkinde bir istidat ile mücehhez kılındığına şehadet ediyoruz.
Talim-i Esma hakikatinin, insani kemalata vuslat için en ecma ve en enfa bir tarik olduğunu kabul ediyoruz. Bu ise insanın hem kendi hüviyet ve mahiyetinde hem de kâinat simasında temaşa edilen isimleri okumayı, akıl ve kalp ile onlara müteveccih olmayı iktiza ettiğine kanaat getiriyoruz.
Talim-i Esma; bidayeti itibarıyla, insanın öğrenme istidadının insana bildirilmesidir. Yani, “Ey İnsan; öğrenmek (ilim ve marifet) için gönderildin. Cahil kalırsan hikmet-i hilkatine ihanet edersin” manasını anlıyoruz.
Nihayeti cihetiyle talim-i esma; kulun kalbine Rabbimizin kendini ilham tariki ile ifade etmesidir. Yani, bidayette kesbi olarak insanın öğrenme istidadını, nihayetinde vehbi olarak ilham ile öğretilmesi manasına ulaşıyoruz.
Her yönüyle (ilim, marifet, hulusiyet ve ibadette) keyfiyete vuslat Âdem’in (a.s) şahsında Talim-i Esma ile Âdemoğluna emanet edilen mükellefiyetleri; akılları inşa, kalpleri ihya için ilahi bir proje, hilkat-i insan için ehemmiyetli bir vazife kabul ediyoruz.
Talim-i Esma tarikinin aksal gayatı “u’bududan na’buduya” terakki ile tezahür-ü Rububiyete karşı bütün mevcudat namına cami bir lisan olup mukabelede bulunmak, bir ubudiyet-i külliye ile müşerref olmaktır. Ve şahsi hayatında mütemadi bir kulluk şuurunu kazanmak, huzur-u daimiye ulaşmak olduğunu fehmediyoruz.
Talim-i Esma’dan maksadın, ilahi isimleri sadece lafzen ezberlemek ve lisanen zikretmek olduğunu düşünmüyoruz. Talim-i Esma hakikati iki şeyi tazammun etmesi gerekiyor. Birincisi; her ismin iktizasını bilmeyi ve ona göre hareket etmeyi. İkincisi o isimlere isnad etmeyi ve onlardan istimdat etmeyi gerektirdiğini biliyoruz.
Elhasıl; Allah’ı isim ve ünvanları ile bilmek, kudsi rızasını tahsil etmekte en kısa, en külli, en selametli ve en lezzetli tarik Talim-i Esma’dır. “Talim-i Esma”, tahalluk-u bil’manayı tazammun etmektedir. Yani Talim-i Esma; ilahi isimlerin manasıyla ahlaklanmak, onlar ile yaşamak içindir.
Mesela; Adl isminin mükevvenata dair tezahürünü gördüğü, hükm-ü Kur'andaki karşılığını bildiği halde hissen ve fikren mutedil olamayanlar, fiilen zulümden beri duramayanlar yahut Kuddüs isminin kâinattaki tecelli neticeleri olan tahareti gördüğü halde itikaden tevhide, amelen riyadan korunup hulusiyete ulaşamayanlar için Adl ve Kuddüs isimlerinden alınan herhangi bir nasip bilmiyoruz...
Talim-i Esma ile mücerred isimlere intikal edemeyenlerin, kâinat simasındaki tecellilerini seyredemeyenlerin, mana-yı ismiyle müşahhas timsallerine âşık olduklarını, yaratılış gayelerini unuttuklarını müşahede ediyoruz...
* Bakara, 2:31