Hicr suresinde “Ve leked ateynakeseben minelmesani vel Kuran il Azim ” ayeti var. “Yemin olsun ki sana tekrarlanan yediyi (Fatiha’yı) ve Kur’an-ı Azim’i verdik.“(87) Bu ayette bir denklik gözetilmiş ilk bakışta, bir terazinin iki kefesindeki denklik gibi. Birinde Fatiha yedi ayetten oluşan, diğerinde ise bütün bir Kur’an’ı azim. Bu bir eşdeğerliği ifade etmektedir. Kur’an bir okyanus, bir mana sarayı, veya bütün kainat ise onun anahtarı yani Fatiha ‘da o sarayın azamet ve büyüklüğü oranında bir anahtardır. Saraylar büyüklüklerine göre anahtarlar ile açılırlar, Kur’an da büyüklüğüne eşdeğer bir anahtar ile açılır, bu denkliği bu ayetin felsefe-i nahviyesine göre çıkarıyoruz. Bütün müfessirini kiram ve Nebiyyi Zişan da bu beyanda bulunmuşlardır.
Kur’an sarayına herkes beş vakit namazda kırk defa girmektedir, Fatiha anahtarı ile. Biz bilsek de bilmesek de bir anahtarı kullanarak her gün azamet ve büyüklüğü insanın anlamakta zorluk çekeceği bir büyük kitabın dünyasına giriyoruz. Hazreti Peygamber asm Fatiha kapısı ile girdiği bu sarayda dolaşıyor muydu? Bediüzzaman ve eazım-ı sahabe ve müfessirin, fuhul-ı ülema bu saraya giriyorlar, veya büyük bir mana okyanusuna giriyorlar, bunu yansıtan beyanları var mı? Hz Ali’nin Fatiha suresi ile ilgili bir beyanı var, “ben ömrümü harcasam bu surenin tefsirini bitiremem“ diyor.
Bu şekilde namaz da bir saray ve fatiha namaz sarayına giriş için bir anahtar. Namaz bütün semavat alemlerini bütün mana iklimlerini içine alan bir büyük genişlik. Yani insan hem Fatiha ile Kur’an okyanusuna hem de Namaz okyanusuna girmektedir.
Dokuzuncu sözde namaz ile yapılan bir seyahat söz konusudur, günün yirmi dört saatinin belirli vakitlerinden hareketle bir gün içinde yapılan seyahattir, oradan, beş vakitten ve güneş saatinden bir yıllık mevsimler saatine geçiştir, mevsimlerin ve günün vakitlerinin insan hayatı ile ilgili empatilerini dikkate alınarak yapılan bir seyahattir. Namaz aynı anda bütün coğrafyalardaki insanlarla namaz vaktinde kurulan ruhsal ve zihinsel empatinin de seyahatidir, kadim zamanlardan kıyametin kopuşuna kadar geçen zaman içinde de yapılan bir seyahattir. Namaz kabrin arkasına taşan kabirdeki ve sırattaki, hesaptaki, olaylara da yön veren oralarla da ilgili bir seyahattir. “Acaba bu misafirhane-i dünyada aciz ve fakir kalbine kut ve gına ve elbette bir menzilin alan kabrinde gıda ve ziya ve her halde mahkemen olan Mahşerde senet ve berat ve ister istemez üstünden geçilecek Sırat köprüsünde nur ve burak olacak bir namaz neticesiz midir?” Kalbe, kabre, mahşere, sırata uzanan bir seyahattir.
Allah’ın Celal, Cemal ve Kemal’ine karşı en ideal tutum ve tavırdır namaz, bu dokuzuncu sözde izah edilir. Namaz bütün kadim zamanlara kadar uzanır, insanın yaratıldığı zamana uzanır, çocuğun rahimde oluşumuna uzanır, o kadar etraflı tasarlanmış ve muhiti geniş tutulmuş ki beşer böyle bir şeyi tasarlayamaz, bu yüzde vahyi ve semavi bir tasarımdır. İnsanın psikolojisini güçlendiren bir terapidir, beşinci nükte bunu izah eder. Allah’ın efali ve esmasında bir seyahattir, Miraçta dolaşılan mekanları seyahattir, Allahu ekber asansörü ile semanın tabakalarında dolaşmak ve Zat ile buluşmak için bir Rabbani seyahattir.
Hem insanın bütün varlık karşısında aczini itiraf eden şekli durumlar ihtiva eden bir duruştur.
Namaz Fatiha anahtarı ile girilen Kur’an sarayında dolaşmaktır, insanlar bütün Müslüman ülkelerde bu anahtarı kullanıp Kur’an okyanusuna girerler, farklı ayetlerin pencerelerinden, düşünülürse milyonlarca insanın Kur’an ikliminde dolaşmalarıdır. Kur’an okyanusuna girince en büyük fiillerin kendinden çıktığı Rab ismi ile başlanır, bütün alemdeki faaliyetleri yapana bir hamd ile başlar, sonra bütün esmaların çatışı durumunda olan Rahman ve Rahim’e varılır, sonra hesap gününe gidilir, hayatın son durağında o herkesin perişan olduğu güne bir bakış veorada bir sahip arama gayretidir. Böyle güçlü bir ilahtan yardım istenir, ona sığınılır ve ona ibadet edilir. Ondan doğru yol talebinde bulunulur, insanların alemin inanç manzumesi karşısında duruşlarını esas alan doğru ve yanlış tavırları özetler ve doğruya yardım ister. Böylece Kur’an’ın bütün argümanları ile buluşur, temalarını düşünür, sonra tekrar geriye mafihadan günlük hayata döner. Cami bir davet mekanı, ve bir buluşma mekanı, varlık ve esma iklimlerine uzanan seyahatin istasyonudur. İmam bu seyahati yöneten yöneticidir.
Elhasıl namaz mahiyet ve derinliği insan zihninin kısır cetvellerine sığmayan bir büyük seyahat ve urucu küllüdir. Ne mutlu bu anlamları düşünerek namaz kılanlara.