Pazar ve marketlerde sebze ve meyve fiyatları el yakıyor. Soğan, patates epeydir başı çekiyordu, şimdi bu fahiş fiyatlar tüm sebze ve meyvelere sıçradı. Bir ay önceki yaptığımız pazar harcaması ile şimdi yaptığımız pazar harcaması arasında çok fark var. Yaz aylarındayız. Herkes kışlık bir şeyler yapma derdinde ancak biber, kırmızı biber, domates fiyatları uçmuş durumda. Kışlık dondurucuya konmak için alınan sebzelerde cep yakıyor, alınacak gibi değil. Kışı rahat geçirmek isteyen vatandaş maalesef pazardan uygun fiyata sebze ve meyve alamamakta kışlıklarını da yapamamaktadırlar. Tarladan 2 TL’ye alınan domates pazarda 25 TL ise burada büyük haksızlık var demektir. En büyük haksızlık çiftçiye yapılmakta onca zorlukla yetiştirdiği sebze ve meyveler bedava denecek kadar ucuz fiyata alınmaktadır. Komisyoncular hale getirene kadar büyük zamlar koyarak haksız kazanç elde etmektedirler. Halde de ayrı bir zam yiyen sebze ve meyveler pazara geldiğinde 7-8 kat karla satılmaktadır.
Geçtiğimiz yıllarda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla fahiş fiyatlara karşın “Hal Yasası” için adımlar atılmaya başlanmıştı. Buna göre Hal Yasasında yer alacak kanunlar şunlardır:
- Zincir marketlerin tarladan ürün almasının önüne geçilecek. Bütün ürünler halde kayıt altına alındıktan sonra piyasaya sürülecek.
- Hal yasası ile takip sürecinin sağlıklı yürütülebilmesi için dijital künyesi olacak.
- Künyeye üründeki fiyat artışları tek tek kaydedilecek. Böylece fahiş fiyatların hangi aşamalarda meydana geldiği ortaya çıkacak. Buna göre yeni cezalar belirlenecek.
- Sebze ve meyve hallerine rekabet geliyor.
- Büyük şehirlerde alternatif haller kurulacak
- Yeni haller için arazi tahsis edilecek
- İller bankası haller için maddi kaynak aktaracak
- Tedarik zincirinin kırılmaması için tedbir alınacak
- Üreticiye satışta muafiyet ve teşvik geliyor
- Denetim artacak, cezalar uygulanacak
- Bir işletmenin hallerde birden fazla alanı olmayacak
- Tekel oluşması engellenecek
Büyük market gruplarının mallarda borsa fiyatları oluşacak şekilde hallerden geçmesi gerekiyor. Rekabete açık olmalı. Zincir marketlere karşı küçük esnafın, yerel marketlerin, geleneksel pazarcıların, manavların, halin rekabet edebilmesi lazım. Üretici, tüketici ürünün nasıl geçtiğini görmesi gereklidir. Tekelleşme son bulmalı, şeffaf bir yapı olmalı, kimse fırsatçılık ve stokçuluk yapmamalıdır. Hal yasası ile ilgilenen yetkililer şunları söylüyor;
“Hallerde bir kişinin birden fazla işletmesi olduğundan farklı sonuçlar çıkıyor. Kardeşi, amcası, aile boyu işletmecilik yapıyorlar. Kimseye fırsat vermiyorlar. Tekel oluşması fiyatları etkiliyor. Neredeyse mafyavari bir düzen kurulmuş. Yeni taslak ile hallerde kümelenmeye izin verilmeyecek. Doğrudan üretici kooperatiflerine hallerde yer verilecek. İlk taslakta halleri kapasitesinin yüzde 30’unun üretici birlik ve kooperatiflerine yer ayrılması öngörülüyordu. Bu oranın arttırılması tartışılıyor.
Hallerdeki üreticilerin ürünlerinin satışında bazı muafiyetler ve teşviklerin planlandığı belirtiliyor. KDV alınmaması gibi öneriler bulunuyor. Teklifle, hallerin yönetimleri de yeniden şekillendirilecek. Belediyelerin ağırlığı artırılacak. Özellikle denetim konusunda yeni önlemler alınacağı ve cezalar öngörüldüğü belirtiliyor. Meclis açılınca tartışılacak olan konuların arasında “Hal Yasası” olduğu söyleniyor.
İnşallah en kısa zamanda bu yasa çıkarda halk bir nefes alır. Pazara çıkan vatandaş torbasını rahatlıkla doldurabilir.