Esnek çalışmanın en yaygın şekillerinden olan kısmi süreli ya da part-time çalışanların hafta tatili, yıllık ücretli izni hak etme süresi ve kıdem tazminatına hak kazanma süreleri İş Kanunu'na giriyor. Gençlerin tercihi olan parttime çalışmaya yönelik yasal düzenleme 31 Aralık itibarıyla hayata geçirilecek.
Uzaktan çalışma mevzuatı, salgın döneminde yaygın şekilde kullanılan evden, uzaktan, vardiyalı, kısmi süreli çalışmayla birlikte yeni iş modelleri ile uyum sağlayacak şekilde revize ediliyor.
MİLYONLARI İLGİLENDİREN YASAL DÜZENLEME
Mevcut kanuna göre kıdem ve yıllık izne hak kazanmak için en az bir yıl çalışma şartı aranıyor. İşçi ve işveren ihtiyacına uygun iş sözleşmesi yapabiliyor. Kısmi süreli sözleşme haftada 30 saat ve altındaki süreler için yapılıyor. Türkiye, salgın döneminde yaygın şekilde kullanılan "kısmi süreli, evden, uzaktan, vardiyalı" çalışmanın ardından yeni nesil iş modelleri ile tanışıyor. Milyonlarca çalışanı ilgilendiren esnek çalışma modelleri, yapılacak yasal düzenlemeye ilişkin merak edilen soruların yanıtları ise şöyle:
Esnek çalışma, kısmi süreli çalışma nedir?
Çalışanların mesai saatlerine göre hazırlanan sisteme esnek çalışma deniyor. Esnek çalışma içinde en yaygın olan, emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılana kısmi süreli çalışma deniyor. Örneğin, bir işyerinde emsal bir işçi haftada 45 saat çalışıyorsa, o işyeri için 30 saat ve daha altı yapılan çalışmalar kısma süreli çalışma kapsamına giriyor.
Kısmi süreli çalışmada sigorta primi nasıl hesaplanıyor?
Bir ay içinde kısmi süreleri olarak çalışılan toplam süre, günlük çalışma süresi kabul edilen 7.5 saate bölünüyor. Çıkan miktar üzerinden sigorta primi yatırılıyor.
Çocukların yetiştirilme döneminde kısmi süreli çalışma hakkı var mı?
Analık hali durumunda izinlerin bitimi itibarıyla anne ya da baba çocuğun ilköğretim çağına geldiği tarihe kadar kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir. Bu talebin bir ay önce işverene bildirilmesi gerekiyor. Eşlerden birinin çalışmaması durumunda işe giden eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz.
Part-time çalışanların yasal hakları neler?
Kısmi süreli çalışanların sigorta bildirimleri çalıştıkları saatlerin güne çevrilmesiyle oluşan prim günleri esas alınarak yapılıyor. Hesaplama her bir 7.5 saatlik çalışma 1 gün kabul ediliyor. Çalışanların hafta tatili, ücretli izni hak etme süresi ve kıdem tazminatına hak kazanma sürelerine ilişkin düzenleme yeni yıldan itibaren hayata geçirilecek.
Kısmi süreli çalışmada ücret nasıl hesaplanıyor?
İş Kanunu'na göre kısmi çalışanın ücreti ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri tam süreli emsal personele göre çalıştığı süreyle sınırlı olarak ödenmeli. Aylık asgari ücret 30 güne bölünerek günlük asgari ücretin 7.5 saat olan normal günlük çalışma süresine bölünmesiyle saatlik asgari ücret hesaplanır, akdedilen sözleşme gereği çalışanın alacağı ücret belirlenir.
Türkiye'de part-time çalışma oranı nedir?
İsviçre'de yüzde 40, birçok Avrupa ülkesinde yüzde 18 olan bu oran Türkiye de ise yüzde 9'larda kalıyor. Özellikle üniversiteli gençlerin part-time işler konusunda yoğun talebi bulunuyor. Hem işsizliği azaltacak hem de üniversite yıllarında iş yaşamına girmeyi kolaylaştıracak bu esnek çalışma modeline yasal güvence yaygınlığını da artıracak.
Esnek çalışmada eksik prim günleri tamamlanabilir mi?
Kısmi süreli çalışma sözleşmesi kapsamında ayda örneğin 12 gün prim yatırılan kişi, eksik günlerini iki yolla tamamlayabilir. Çalışmaya devam ettikleri dönemde eksik günleri tamamlamak isteyenler isteğe bağlı sigorta yaptırıp kalan 18 günün primini ayrıca ödeyebilir. Bir diğer yöntemde de eksik günler için ileride, emekliliğe yakın bir tarihte borçlanmaya gidebilir.
Esnek çalışmada yıllık izin kullanımı nasıl gerçekleşiyor?
Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar iş sözleşmeleri devam ettiği sürece her yıl için hak ettikleri izinleri, bir sonraki yıl izin süresi içine isabet eden kısmi süreli iş günlerinde çalışmayarak kullanır. Örneğin; 4 yıldır kısmi süreli çalışan bir işçinin yıllık ücretli izin hakkı 14 gündür. 14 gün yıllık ücretli izin hesaplanırken hafta tatili günleri ayrıca dikkate alınır.
Kamuda da esnek çalışma modelleri yaygınlaşacak mı?
Salgınla mücadele sürecinde kısmi çalışmanın yaygınlaştığı kamu kurum ve kuruluşlarında da yeni istihdam modellerine ilişkin çalışma yapılıyor. Uzaktan çalışma mevzuatı yeni iş modelleriyle uyum sağlayacak şekilde revize ediliyor. Dönüşümlü iş, dağıtılmış işgücü, ödünç iş ilişkisi, yıllık iş süreleri gibi uygulamalar devreye girecek.
Yaşamımıza girecek yeni nesil çalışma modellerine ilişkin mevzuatta ne tür değişiklikler yapılacak?
Salgın döneminde hem kamu hem özel sektörde yaygın hale gelen uzaktan çalışma içinde "evde, uydu, komşu ve gezici büro" modellerinde roller tanımlanacak, sorumluluklar netleştirilecek. Birçok ülkede uygulanan dağıtılmış işgücü modeli, bölünmüş veya dönüşümlü iş paylaşımı, basit veya vasıflı kayan esnek iş süresi, ödünç iş ilişkisi, yoğunlaştırılmış iş haftası gibi iş modelleri de devreye girecek.
Emekliliğe yumuşak geçiş modeli nedir?
Avrupa ülkelerinde yaygın şekilde uygulanan emekliliğe yumuşak geçiş modeli ile belirli bir yaştan sonra işçi azalan sürelerde istihdam ediliyor. Emeklilik yaşına az kalan işçiye kalan iş süreleri sisteminde çok daha geniş olanaklar sağlanıyor.
Yeni çalışma modellerinde yasal haklar güvence altına alınacak mı?
Çalışanların hakları yasal olarak korunacak. Ücret ve çalışma koşulları net şekilde ortaya konulacak. Uzaktan çalışmada internet, bilgisayar, yazıcı, cep telefonu verilmesi gibi tüm ayrıntılar sözleşmelerle netleştirilecek.
Sabah