Bağımlılık, dünya genelinde toplumların mücadele ettiği, bireyler ve etkileşim içerisinde bulundukları aileleri dışında toplumların gelişmişliğini ve geleceğini tehdit eden en önem ve öncelik verilmesi gereken hastalıklardan biridir. Kavram olarak bağımlılık, Latincede ‘addicere’ sözcüğünden gelmekte olup ‘kendini başka birine ya da başka bir nesneye adamak’ veya ‘birinin kölesi olmak’ anlamlarında kullanılmaktadır. Genel anlamda bağımlılık kavramı; herhangi bir nesneye, kişiye veyahut varlığa karşı sürekli olarak duyulan istekle beraber kontrolü sağlanamayan irade olarak açıklanmaktadır. Madde bağımlılığı ise bir maddenin amacı dışında ve o maddeye karşı gelişen tolerans sonucu, gittikçe artan miktarlarda alınması, kişinin yaşamında sorunlara neden olmasına rağmen kullanımının sürdürülmesi ve madde azaltıldığında ya da bırakıldığında yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması ile giden tablodur. Bağımlılık, fizyolojik ve psikolojik sağlık başta olmak üzere sosyal hayatta yani ailevi, adli, mesleki alanlarda büyük hasarlara yol açabilen ve doğrudan ya da dolaylı olarak ölümle sonuçlanabilen bir hastalıktır.
Sigara ve çevre etkisiyle başlayan bağımlılıklar
Aslında madde bırakılmaz sadece ara verilir. Bağımlılık bir aile hastalığı olmakla birlikte çağın hastalığıdır. Genellikle çevrenin de etkisiyle sigara ile başlayan, daha sonra alkol alımı ile devam eden süreç bir de bakıyorsunuz ki en basitinden bali ardından eroin, esrar, bonzai, kokain ve benzerleri ile devam eder. Gençlik çağında, kişisel ekonomik buhranların baş göstermesiyle kumarında eşlik edeceği kötü alışkanlıklara yakalanmak mümkündür. Gençlerin ergenlik dönemlerinde ana baba tarafından çok iyi kontrol edilmesi, arkadaş çevresinin bilinmesi, ne alıp ne verdiğinin, kendisine verilen harçlıkların nasıl harcandığı ve kendisinde bulunan paranın kaynaklarının bilinmesi ve sorgulanması zaruridir.
Alkol ve madde bağımlılığı
Dünya Sağlık Örgütüne göre, alkol bağımlılığı, alkolün sürekli kullanımından kaynaklanan kullanım bozukluğu olarak tanımlanmaktadır. Alkol bağımlılığı; günlük hayatında belirgin bir sıkıntıya ya da kişinin işlevsellikte düşmesine yol açan, bir takım problemler meydana getirir. Madde bağımlılığı Dünya Sağlık Örgütünün, madde kullanımına bağlı bozukluklar adı altında sınıflandırılmaktadır. Vücuda girdiğinde davranışsal, ruhsal ve beden üzerinde değişikliklere neden olan, bağımlılık yapabilen kimyasal maddelere bağımlılık yapıcı maddeler denir. Bu maddeler tıbben psikoaktif madde olarak ta bilinmektedir.
Kurtulmak mümkün mü?
Liman Ayık Yaşam Derneğinin uygulamalarına göre; bağımlılıktan kurtulmanın beş basamağı vardır: motivasyon, çaba, zaman, sosyal destek ve uygun rehberlik programı. Bağımlılığın sona erme döngüsünde çoğu zaman ilk dört basamağın yerine geldiğini ancak bağımlının kayıp bir birey olarak görülmesini, maddenin bırakılamayacağı inancını ve ümitlerin tükenmesini ortaya çıkaran durum uygun rehberlik programının olmayışıdır. Bağımlılıkta tamamen iyileşme olmaz, iyileşme bir süreçtir ve ancak uygun rehberlik programı ile kişi bu süreç içerisinde kendi hayatının kontrolünü yeniden ele alarak hayatını uyuşturucudan bağımsız olarak devam ettirebilir.
Madde bağımlılığı ülkemizde gün geçtikçe ciddi bir şekilde yayılmaktadır
İHH’nın yayınladığı araştırmanın istatistiksel sonuçlarına göre; ‘’Ülkemizde sigara, alkol ve uyuşturucu maddeleriyle tanışma ve madde kullanım yaşı giderek düşüyor. 12-17 arası gençlerin büyük risk altında olduğu saptanmıştır. Türkiye’de uyuşturucuya başlama yaş ortalaması 20.8’dir. Uyuşturucu öncesi tütün kullanım oranı %81, alkol kullanım oranı ise %38’dir. Bunun %82’si madde kullanmaya esrar ile başlamıştır. %74.4’ ü maddeyi ilk kez arkadaş veya çevresinden temin etmektedir. %36’sı maddeye merak etkisiyle başlamıştır. Uyuşturucu ve madde bağımlılığına yakalananların %64’ü ortaokul ve ilkokul düzeyinde eğitime sahip olup %89.6’sının annesi ev hanımıdır. %71.2’si 15-24 yaş arasında uyuşturucu kullanmaya başlamıştır.’’ Geçen 10 yıl boyunca uyuşturucu madde kullanımına bağlı ölümler 2 kat artmıştır. Bağımlı bireylerin ilk madde kullanım yaşının ortalama 13 olduğunu bilinmektedir.[1]
İnsanoğlu biyopsikososyal bir varlıktır
Biyopsikososyal bir varlık olarak tanımlanan insanın ferdi ve sosyal hayatında yaşadığı süreçlerin pek çok bağlantılı alanları mevcuttur. Her ferdin ana rahmine düşmesinden önce planlanmış hayat sürecine, ana rahmine düşmesiyle birlikte irtibat alanları sürekli artmaktadır. Bu irtibat alanlarının da hayat yolculuğunda onu biyolojik ve psikolojik açıdan etkilediği gibi bunun topluma yansımaları ile ekonomik, sosyal, hukuki uzantılarıyla da yüzleşmekteyiz. Bu çerçevede her türlü bağımlılık hem bundan faydalanan finans odaklarının ilgi alanı olmakta hem de bunun zararlarıyla yüzleşen sağlık kuruluşlarını, sosyal yardım kuruluşlarını, asayişi sağlamakla mükellef kurumları ve hukuk alanını ilgilendirir hale getirmektedir.[2]
Maddeden manaya: Liman Ayık Yaşam Derneği
Uyuşturucu ve madde bağımlılarına psikolojik ve rehberlik hizmeti veren dernek ‘Maddeden Manaya Sığınılacak Som Liman’ parolası ile bağımlılık alanında imkân ve kaynaklarını seferber ederek azim ve kararlılıkla yaşadığı toplumun sorunlarına sahip çıkarak sunduğu çok boyutlu yaklaşım ve uzman kadrosuyla öncü ve aktif rol oynamaktadır. Bu bağlamda Liman Ayık Yaşam Derneği ‘birey, aile ve toplum hayatında yıkıcı etkiler meydana getiren alkol ve madde bağımlılığının önüne geçmek için aktif bir rol üstlenen, milli ve manevi değerleri gözeterek saha tecrübesi ve bilimsel bilgi doğrultusunda hareket eden önleyici, rehberlik edici ve koruyucu faaliyetlerle kamu yararına hizmet eden bir sivil toplum kuruluşudur. Dernek, alkol ve madde bağımlılığı olan bireylere yönelik ücretsiz ve ilaçsız, yatılı rehberlik hizmeti sunmaktadır. Bünyesinde psikolog, bağımlılık danışmanı, değerler eğitimi, çok boyutlu ve kapsamlı rehberlik stratejilerini içermektedir. Tedavi ve rehabilitasyon süreçleri üç ile altı ay gibi bir zamanda tamamlanmaktadır.
Bu süreçte hastalara uygulanan tedavi programında;
- SAMBA (sigara, Alkol ve Madde Bağımlılığı Programı
- Hasta ailelerine yönelik dokuz haftadan oluşan bağımlılık yaklaşımı eğitimi
- Bireysel psikoterapi eğitimleri
- Bağımlılık danışmanlarının yürüttüğü süreç
- Değerler eğitimi: Madde bağımlılarının içerisinden geçtikleri zorlayıcı süreçlerde kendilerine güç vermesi adına milli ve manevi yönlerinin kuvvetlendirildiği ‘Değerler Eğitimi’ verilir. Bu sayede düşmüş oldukları boşluktan kurtulmaları adına ‘Maddeden Manaya’ sloganıyla yol alınır.
- Sosyal ve kültürel aktiviteler: Hastaların hayata yeniden sağlıklı bir biçimde katılımları sağlanması amacıyla haftada bir sosyal aktiviteler yapılmaktadır.
- Sosyal medya eğitimleri: sosyal medya üzerinden bağımlılığa götüren sebepler, bağımlılığın hayatımızı nasıl etkilediği, maddeden kurtulmak için çare arayanlara yönelik eğitici ve öğretici içerikler hazırlanarak istifadesine sunulmaktadır.
- İstihdam süreci: Ayrıca tedavi süreçlerini başarı ile tamamlayan ve sağlıklı yaşama adım atacak olan mezunların istihdamlarının sağlanması için ilgili kurum ve kuruluşlara yönlendirme.
- Barınma hizmetleri: Sokaktan alınan ve sosyal desteği olmayan hastaları istihdam sürecine dahil etmekle beraber liman Ayık Yaşam evlerinde ayık kalma adına barınma hizmetleri ve rehberlik hizmetleri de verilmektedir. Bugüne kadar yaklaşık olarak 360 mezun veren dernek, bin civarında aileye danışmanlık hizmeti vermiştir. Dernek bağımlılık rehberliği sonucunda yaklaşık olarak %67 lik bir başarı oranını yakalayarak Türkiye ve Dünya bağımlılık rehberliğindeki başarı oranını geçmeyi başarmıştır. Bu oranlara bakıldığında Liman Ayık Yaşam Derneğinin ortaya koyduğu rehberlik ve tedavi yaklaşımının ne kadar önemli olduğu, ihtiyaç duyulan ve desteklenmesi gereken bir model olduğu anlaşılmaktadır.
Liman Ayık Yaşam derneğinin hedefi
Kapitalist düzenin ve onun etkisiyle şekillenen sosyal hayatın büyük fırtınalar ile gençlerin heves ve arzularını tahrik ederek oluşturduğu yutucu dalgaların ortasında, gençlerimizin güvenli bir liman ihtiyacı çok daha net ortaya çıkmaktadır. Liman Ayık Yaşam Derneği, bu ihtiyacın görülmesi ve arka plandaki manevi boşluğun fark edilmesi ile gençlerin sığınacağı alanı oluşturmayı kendisine bir görev bilmiştir. Bu alanda faaliyet yürüten pek çok kurumsal yapının açık bıraktığı manevi boyut nedeniyle arzu edilen düzeyde bu sığınaklar korunma ve kurtuluşun zemini olamamıştır. Özellikle bu boşluğu doldurma hedefiyle kurulan dernek; bu alanda ortaya koyulan bütün tıbbi, psikolojik, sosyal ve teknolojik kaynakları da sistemine dahil ederek bağımlılık yapıcı her türlü hâlin ıslahı ve toplum hayatının sağlığı için ülkemizin ve insanlığın hizmetine sunma çabası gütmektedir. Kendi hayatlarımızın ve toplum geleceğinin sebepler dahilinde teminatı olarak görülen gençlerin hayatı için bu dokunuşun ne kadar önemli olduğunun farkındayız. Bu farkındalıkla, gönüllülük esaslı olup yüksek motivasyona sahip olan profesyonel ekibimiz ve bu işi sahada tecrübe ederek bilimsel bilgi ile harmanlayan bağımsızlık yolcuları ile birlikte el ele bu önemli yaranın tedavisi için gönüllerimizi birleştirdik. Kutsi bir görev olarak algıladığımız bu çabalarımızın insanlık ve toplum nezdinde karşılık bulacağından endişe etmemekle birlikte maddeden bağımsız bir dünya hayalimizin sağladığı güçlü motivasyonla elimizdeki tüm imkanları yeni gelişmeleri de takip ederek bu alanda en üst düzeyde kullanmayı hedefliyoruz. Bu birlikteliğin oluşturduğu manevi atmosferin de en büyük dayanağımız ve başarı kaynağımız olacağına inanıyoruz.[3]
Öyle hikayelervar ki:
Oğlunu bu illetten çekip kurtaramadığı için öldürmeyi bile düşünen babalara rastlamak mümkündür. Eşinin madde kullanmasından dolayı çocuğuna rağmen boşanmayı düşünen insanlarla karşılaşmak mümkün. Çocuklarının hatırı için boşanmadan vazgeçen kocasına bu illetten kurtulması için destek olan ev hanımlarına rastlamak mümkün. Çok genç yaşta yakınların kaybeden insanlardan tutun, sokakları mesken eden bağımlılarla karşılaşmak her an mümkündür. Madde bağımlılığı ile birlikte kumar illeti de insanın yakasına yapışabiliyor. Hastalar bu illetten kurtulmak istemesine rağmen kendi çabalarıyla bir türlü kurtulamıyorlar. Bazıları hasta olduğunu ve tedavi olmayı kabul etmiyor. Bu hastaların yakınları adeta imdat butonuna basar gibi feryat edercesine çırpınarak yardım istiyorlar, Bu kesim daha çok fakir insanlar, durumu zayıf aileler. Ailesinin gözü önünde günden güne eriyen, sokaklara düşen gençler, aile yuvasını bozan genç babalar, psikolojisi bozulan çocuklar, ıstırap çeken ve babalar, adeta her gün ölen eşler, içler acısı bir durum, anlatmak zor. Sokaktan hizmete doğru uzanan yolculuktan tutun, küçücük bir maddenin mahvettiği hayatlar ve bu hayatları kurtarmaya kendilerini adamış insanlar. Bitmiş ve tükenmiş insanları yeniden hayata bağlamak, Bu limanda hayat var demek. Akıl sağlığını geri kazanmak, sağlıklı nefes almak.
Neslin imarı şehrin imarından daha önemlidir.
Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi Şanlıurfa'da madde bağımlılığı ile ilgili örnek bir proje hayata geçiriliyor. Türkiye'de madde bağımlılığı ile mücadelede başarı gösteren Liman Ayık Yaşam Derneği Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi ile birlikte ortak bir faaliyete imza atıyor. Bu bağlamda Şanlıurfa Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet Kasım Gülpınar Liman Ayık Yaşam Derneği ile Şanlıurfa için önem arz eden bir protokole imza attı. Bu kapsamında Şanlıurfa’da bağımlılıkla mücadele edilecek.
Alkol madde bağımlılığının tedavisinde aktif bir rol üstlenen Liman Ayık Yaşam Derneği ile protokol imzalandı. Buna göre dernek Şanlıurfa’da şube açarak kentte bağımlılıkla etkin bir şekilde mücadele edecek. Liman Ayık Yaşam Derneği Başkan Yardımcısı Uzm. Dr. Hakan Yalman ve yönetimi; Yıkıcı etkileriyle aileleri yok eden, gençlerin hayatlarını karartan bağımlılıkla mücadelede Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi ile birlikte yol yürüme kararı aldıklarını ifade ettiler.[4] hakikaten de Şehri imar ederken nesli ihya etmeyi ihmal ederseniz, ihmal ettiğiniz nesil imar ettiğiniz şehri bir gün tahrip eder.
Asrın Müfessirinden ikna edici tavsiyeler
□‘Sizdeki gençlik katiyen gidecek. Eğer siz daire-i meşruada kalmazsanız, o gençlik zayi olup başınıza hem dünyada, hem kabirde, hem ahirette kendi lezzetinden çok ziyade belalar ve elemler getirecek. Eğer terbiye-i İslamiye ile o gençlik nimetine karşı bir şükür olarak, iffet ve namusluluk ve taatte sarf etseniz, o gençlik manen bâkî kalacak ve ebedî bir gençlik kazanmasına sebep olacak.’
□ ‘Gençlik gidecek. Sefahatte gitmiş ise hem dünyada, hem ahirette binler bela ve elemler netice verdiğini ve öyle gençler ekseriyetle sû-i istimal ile israfat ile gelen evhamlı hastalıkla hastahanelere ve taşkınlıklarıyla hapishanelere veya sefalethanelere ve manevi elemlerden gelen sıkıntılarla meyhanelere düşeceklerini anlamak isterseniz, hastahanelerden ve hapishanelerden ve kabristanlardan sorunuz’.
□ ‘En hayırlı genç odur ki: ihtiyar gibi ölümü düşünüp ahiretine çalışarak gençlik hevesatına esir olmayıp gaflette boğulmayandır’.
□ ‘Dünyanın lezzetini, zevkini ve saadetini, rahatını isterseniz meşru dairedeki keyfe iktifa ediniz. O, keyfinize kafidir’.
□ ‘Dünya ve ahirette ebedi ve daimi surur isteyen, iman dairesindeki terbiye-i Muhammediye’yi (asm) kendine rehber edinmek gerektir’.
□ ‘Hayatın lezzetini ve zevkini isterseniz, hayatınızı iman ile hayatlandırınız. Feraizle zinetlendiriniz ve günahlardan çekinmekle muhafaza ediniz’.
□ ‘Onu tanıyan ve itaat eden zindanda da olsa bahtiyardır. Onu unutan saraylarda da olsa zindandadır, bedbahttır. [5]
Tahkiki iman
Esas itibariyle asıl mesele tahkiki imandır. Bizler aile, okul, devlet ve STK olarak çocuklarımıza, gençlerimize tahkiki imanı kazandırabilirsek, Allah’a ve ahiret hayatına olan inancını aşılayarak bir başka değişle içselleştirebilirsek işte o zaman elde edilen o güçlü iman: ‘İman hem nurdur, hem kuvvettir diyecek ve hakiki imanı elden eden adamın kainata meydan okuyabileceği hakikati görülecektir. Gençlerimize İmanın hayata nasıl hayat olduğunu göstermeliyiz. Cenab-ı Hak bizi ve sizleri, özellikle gençlerimizi bu zamanın cazibedar fitnesinden kurtarsın ve muhafaza eylesin. Amin.
[1,2,3]: Liman Ayık Yaşam Derneği, https://www.limanayikyasam.com
[4]: Şanlıurfa Büyükşehir Belediye Başkanlığı, https://www.sanliurfa.bel.tr
[5]: Gençlik Rehberi, Risale-i Nur Külliyatı, BSN