Sekizinci Söz ve On Dokuzuncu Sözde Bediüzzaman ‘ey hayali arkadaşım’ hitabıyla karşımıza çıkar. Bu hitap tarzını kullanır. İ’lem veya i’lem eyyühe’l aziz gibi hitap tarzlarını ve çeşitlerini de benimseyip kullanan Bediüzzaman eskiden kullanılmayan bazı hitap tarzları da kullanmıştır. Bu zihni olduğu kadar gönül zenginliğine de işaret etmektedir. Bundan dolayı da geniş bir hitap tarzı kullanmıştır. Bu hitap tarzları da orijinal olması itibarıyla dikkat çekici ve etkileyicidir.
Bediüzzaman hitabelerinde hem kendi nefsine ve hem de ortak hitapla ‘maalgayr’ denildiği şekilde başkalarına da hitap etmektedir. Bunlardan birisi de ‘hayali arkadaşım’ tabiridir. İnsanın gerçek arkadaşları olduğu gibi hayali arkadaşları da vardır. İnsanın hayali arkadaşları olduğu gibi gizli arkadaşları da vardır. Bazen bu gizli arkadaşlar kulağına hayrı ve şerri fısıldarlar. Al-i İmran’da buna işaret eden bir ifade vardır. Bitane. Bitane, sırdaş demektir. İnsanın görünür ve görünmez alemden sırdaşları/bitaneleri vardır. Kötü sırdaş/bitanet-i su daima kötüyü telkin ve tavsiye eder. İyi sırdaş ve kötü sırdaşlar vardır. Bitanet-i su aynı zamanda ulema-i su’nun (kötü ulema) daha dar mertebede benzeridir. Elbette ulema-i su’nun kitlesel bir tesiri vardır ve insanları yanlış ve kötü yola sevk eder. Sosyal dairede ulema-ı su etkili olsa da ferdi dairede sırdaşlar etkilidir. Tasavvuf edebiyatında ve özellikle de Bektaşi kültüründe musahiplik kurumu vardır. Musahiplik aslında bir nevi sırdaşlıktır. Sırdaşlar hemdert olurlar. Bütün dertlerini ve gam ve kederlerini paylaşırlar. Sırdaşlık ve musahiplik aslında kaybedilen değerlerimizdendir.
*
Hayali arkadaşa gelecek olursak; özellikle çocuklar kendilerine hayali arkadaşlar edinirler. Bu arkadaşlık hayali zenginleştirdiği gibi yalnızlığı da izale eder ve giderir. Hatta hayali arkadaş meselesi filmlere de konu olmuştur. Sundays at Tiffany’s filmi de bu hayali arkadaşlığın bir hikayesidir. Bediüzzaman’ın eserlerinde kullandığı bu ifade evrensel bir hakikate tekabül etmektedir. İngilizcede bu hayali arkadaşlık ‘imaginary Friend’ ifadesiyle tabir edilmektedir. İfade Arapça olarak da kullanılmaktadır: Sadiki et tahayyüli. Bu durumda Bediüzzaman’ın ey hayali arkadaşım ifadesini Arapçaya ‘Eyyühe’s sadiki et tahüyyüli’ şeklinde çevirmek mümkündür. Elbette Sözler'i çevirenler buna nasıl karşılık verdiler bilemem lakin deyim Arapça olarak da kullanılmaktadır. Suudi Arabistan’da yayınlanan eş Şark gazetesinden Şahir en Nehari isimli yazar ‘hayali arkadaşım’ başlıklı yazısında bu meseleye temas ediyor. Yazara göre bu meselenin psikolojik, ailevi veya toplumsal araz ve nedenleri vardır. İnsanlar ile hayali arkadaşları arasında bir ilişki biçimi doğar ve gelişir. Hayali arkadaşlıklar kurulur. Gerçek arkadaşlarla paylaşamadığını hayali arkadaşıyla paylaşır. Hayali arkadaşlar sırdaş olduğundan sır tutar. Sadık olduklarından sırrı faş etmezler. Bazen hayali arkadaşlıklarla hakiki arkadaşlıklar arasındaki sınır kalkar. Bazen de birçok çocuğun itiraf ettiği gibi onları sadece zihninizde görür ve canlandırırsınız.
*
Şahir en Nehari’ye göre, hayali arkadaşlıklar gerçek varlıklar olmasa bile mevhum varlıklar olmaktan öte bir şeydir. Bizim bazen bir değil birçok hayali arkadaşımız olur. Onlar vicdanımızın ve duygu ve hayallerimizin sesi ve ikizidirler. Biz onlara ‘ey hayali arkadaşım!’ şeklinde hitap ettiğimiz gibi onlar da bize hitap eder ve yeni fikir demetleri takdim ve ilham ederler. Bunlara zaman zaman ilham perileri de denilir. Bazen hayrın rehberliğini yaparlar ve bize hayrı ve iyiliği tavsiye ve telkin ederler. Bazen de şerri telkin ederler. Onlar içimizin sakinleridir. Bizimle yatar bizimle kalkarlar. Hadis diliyle adeta damarlarımızda gezinirler. Bununla birlikte, Peygamberimizin şer telkin eden sırdaşı da iman etmiş ve Müslüman olmuştur. İyi sırdaşlarımız bizim vicdanımız ve meleklerimizdir. Bize kötü telkinde bulunanlar ise nefsimiz ve şeytanlardır. İnsi kötü sırdaşlardan kaçınmamız gerektiği gibi cinni sırdaşlarımızın kötülerine de kulak asmamalıyız.
İşte ey tembel nefsim! Ve ey hayâlî arkadaşım!