Ahmet Yılmaz'ın haberi:
Ukrayna’nın güneyinde; Karadeniz’in kuzeyinde yer alan Kırım Yarımadası’nın güney doğusunda kalan tarihi Viadossia Şehri’nin tarihi, araştırmacılara ve tarihçilere göre 2500 yıl öncesine dönmektedir. Şehrin limanları eski yüzyıllarda sadece Kırım ve Karadeniz Havzası’nın değil dünyanın en önemli limanları arasında sayılmakta idi. Çünkü Doğu Asya ve Hindistan ile Batı Avrupa’yı bağlıyordu.
Ünlü Arap Seyyah İbn Batuta ziyaret ettiği bu şehirden seyahatnamesinde bahsederken 80 bin Müslüman yaşadığına ve çoğunluğu oluşturduklarına işaret etmiştir. Bugün ise şehirde 70 bin nüfus yaşıyor. Çoğunluğu Ukraynalılar ve Ruslar oluşturuyor. Müslümanların oranı ise yüzde beşi dahi geçmiyor.
Viaddosia Şehri’ nin camisi şehrin en önemli ulusal anıtlarından sayılmaktadır. Kırım’da yaşayan ve sayıları yaklaşık 500 bini bulan Tatar Müslümanları açısından ise kimliğin sembolünü, Osmanlı Hilafeti döneminde halifeliğe kuzeyden bağlı bir eyalet olan bölgede İslami varlığın özgünlüğünü teşkil etmektedir.
Bazıları bu camiyi ‘yetim cami’ olarak isimlendirmektedir. Çünkü araştırmacıların ve tarihçilerin ifadesine göre eskiden 70 cami, 28 kilise ve 2 Yahudi kilisesinin bulunduğu şehirde geride kalan tek cami budur.
El Kasım, bu caminin Kırım’daki en büyük cami olduğuna işaret etti. 1623 yılında başlanan inşası 1638 yılında tamamlanmış. Osmanlı mimarisinin izlerini taşıyan ve El Müfti ismini taşıyan cami tarz bakımından İstanbul’daki camileri andırıyor.
İki ayrı kiliseye çevrildi.
Cami, geçtiğimiz son iki yüzyılda Çarlık Rusyası ve Komünist Sovyetler Birliği tarafından İslami özelliklerinin yokedilmesi ve kimliğinin değiştirilmesi girişimlerine maruz kaldı. Bu bağlamda cami binasının büyük kısmı aşama aşama yıkıldı. Bu yıkımların sonuncusu 1834 yılında gerçekleştirildi. Sonra cami, 1872 yılında İslami nakışlarının çoğu bozularak Ortodoks bir kiliseye çevrildi. Ardından yirminci yüzyılın otuzlu yıllarında da tekrar yıkılarak Katolik Ermeni Kilisesi’ne dönüştürüldü.
Binanın ‘İslamî’ bir bina olduğunu itirafa benzer bir adımla 1975 yılında Sovyet yetkililer restore edilmesi kararı aldı. Böylece caminin bazı İslam mimarisi özellikleri geri döndürülürken kilise için eklenen bazı ekstralar kaldırıldı.
Ancak yine de 1998 yılına kadar bir arkeoloji müzesi olarak kaldı ve cami içinde Müslümanlara kendi öğretilerini uygulama izni verilmedi. Sovyetler Birliği’nin çöküp Ukrayna’nın bağımsızlığını kazanmasından 7 yıl sonra ise tekrar ‘cami’ olarak isimlendirilmeye ve içinde Cuma namazı kılınmaya başlandı. Ardından da içinde beş vakit namaz kılınmasına izin verildi. Cami şu anda Kırım Müslümanları Dini İdaresi’ne bağlı olarak Müslüman azınlığa hizmet vermektedir.
Timeturk