Çoğu kağıt, büyük ölçüde selülozdan ve kara bitkilerinin hücre duvarlarına sertlik veren ve ahşabı sert ve güçlü kılan lignin (Lignin ya da Odunlaşma, bitkilerde hücre çeperi içerisinde bulunan lignin, selülozla birlikte bitkinin odunsu yapısını ve dayanıklılığını sağlar. Kâğıt yapımında kullanılmaz, fakat kâğıt üretiminin yan ürünüdür.) adlı doğal bir ahşap bileşeninden oluşan ahşaptan yapılır.
NEDEN BEYAZ?
Renksiz bir madde olan selüloz, ışığı yansıtmada oldukça iyidir; bu da onu beyaz olarak algıladığımız anlamına gelir. Bu nedenle kağıt - notalardan sözlüklere kadar her şeyin sayfaları da dahil olmak üzere - genellikle beyazdır.
LİGNİN NASIL OLUŞUR VE ETKİLERİ NELERDİR?
Lignin, ışığa ve çevresindeki havaya maruz kaldığında moleküler yapısı değişir. Lignin bir polimerdir; yani birbirine bağlanmış aynı moleküler birimlerden oluşan yığınlardan meydana gelir.
Lignin ve kısmen selüloz, oksidasyona karşı hassastır; yani kolayca ekstra oksijen molekülleri alır ve bu moleküller polimerin yapısını değiştirir. Eklenen oksijen molekülleri, bu alkol alt birimlerini bir arada tutan bağları kırarak kromofor adı verilen moleküler bölgeler oluşturur. Kromoforlar (Yunanca'da “renk taşıyıcıları” anlamına gelir) gözlerimizin renk olarak algıladığı belirli ışık dalga boylarını yansıtır. Lignin oksidasyonu durumunda bu renk sarı veya kahverengidir.
KAĞIDIN BEYAZ KALMA İŞLEMİ
Richardson'a göre, kağıt üreticileri genellikle bir ağartma işlemi kullanarak mümkün olduğunca çok lignini çıkarmaya çalışır. Ne kadar çok lignin çıkarılırsa, kağıt o kadar uzun süre beyaz kalacaktır. Ancak ucuza üretilen gazetelerde, tipik bir ders kitabı sayfasından daha fazla lignin bulunduğundan, diğer kağıt türlerine göre daha hızlı sarı-kahverengi bir renge dönüştüğünü belirtmiştir.
LİGNİN KULLANILMA NEDENİ NEDİR?
İlginç bir şekilde, kahverengi kağıt market poşetleri ve karton nakliye kutuları üreticileri, ürünlerini daha sağlam hale getirdiği için ligninden faydalanmaktadır. Bu kağıt ürünler ağartılmadığı için tipik bir gazeteden çok daha kahverengidir, ancak aynı zamanda bir süt kutusu ve diğer yiyecekleri taşıyan bir çantaya güç verecek kadar serttir.
OKSİJEN VE IŞIKTAN UZAK TUTUN
Uzmanlara göre hem oksijeni hem de ışığı sonsuza kadar dışarıda tuttuğunuz takdirde kitaplarınızı uzun yıllar bozulmadan saklayabilirsiniz. Uzmanlar, “Oksijen düşmandır” dedi. “Kitabı tamamen kapalı bir kutuda tutun ve oksijeni nitrojen, argon veya başka bir inert [kimyasal reaksiyona girmeyen anlamına gelir] gazla değiştirin ve hazırsınız.”
Uzmanlar, oksijen açısından zengin koşulların kağıt için kötü olsa da, güneş ışığı ve yüksek nem seviyelerinin de kağıdın korunmasını olumsuz etkileyebileceğini belirtti. Örneğin, oksijenle çevrili herhangi bir kitap, karanlık bir odada tutulsa bile sarar. “Güneş ışığı sadece oksidasyon sürecini hızlandırır,” dedi.
ARŞİVİCİLER VE KÜTÜPHANECİLER
Gazete kupürlerimizin net ve okunaklı kalmasını sağlamak önemlidir; ancak korumacılar, arşivciler ve kütüphaneciler kağıt bozulmasına ve oksidasyona karşı sürekli bir mücadele yürütürler. Önemli tarihi belgelerin (sayısallaştırılmamış bir vasiyetnameden Özgürlük Bildirgesi'ne kadar her şey) korunması, hangi çevresel faktörlerin kağıt ürünlerine zarar verebileceğinin farkında olmayı gerektirir.
Kaynak: Livescience-Habertürk