Risale Akademi 25-27 Nisan tarihlerinde Artuklu Üniversitesi, Mardin Valiliği ve Akademik Araştırmalar Vakfı işbirliği ile bu güne kadar çok da ele alınmayan bir konu olan uluslararası katılımlı Kur’an Medeniyeti Sempozyumu yaptı.
Konu, içinde yaşıyor olmamıza rağmen Batı felsefesinin tesiri altında kalan eğitim anlayışı ile sürekli perde altında kaldı ve çok ihtiyacımız olmasına rağmen bu perde ciddi ve akademik anlamda bir türlü aralanamadı.
Belki Batılı yaşam tarzına özenti, belki aşağılık kompleksi gibi şeyler bizi kendimiz olmaktan çıkardı hatta dilimizi bile değiştirdi. Kültür ve medeniyetimizin aynası olan dil değişince Müslümanca konuşmayı bıraktık, şeair-i İslamiyeden uzaklaştık ve o ayna artık bizi yamuk göstermeye başladı, biz artık kendimizi değil, başka garip şeyleri görmeye ve göstermeye başladık.
Sempozyumda sunulan tebliğlerden anlayabildiğim kadarıyla bizi biz yapan değerleri yeniden ihya ve geleceğimizi inşa gayretleri var. Bu, günümüzde çok gerekli ve ihtiyaç olan bir şeydir. Müslüman olup da İslami değerlerden habersiz yaşamak ve gafletin derin derelerinde bir kum gibi sürüklenmek kadar garip bir şey olmasa gerektir.
Estetik (güzellik bilimi, güzel sanatlar felsefesi) kavramı Batılı bir kavramdır, İslami olanı da bediidir. Müslümanların ihlasını kaybedip hem iman ve hem de medeni anlamda gerilemeye başlamaları, ruhu, kalbi ve latifeleri ilgilendiren üstyapıyı da derin bir şekilde etkilemiş, estetik, sanat, güzellik, edebiyat gibi unsurları da geriletmiştir.
Kur’an büyük bir medeniyetin temelidir. Ayrıca sanat ve estetik kaynağımızdır, başlı başına bir estetik âbidesidir, mucizedir, i’cazlıdır. Bunu Bediüzzaman Said Nursi, İşâratü’l-İ’câz’da, 25. Söz’de ve sair risalelerinde en güzel bir şekilde ortaya koymuştur.
Bu çerçeve ve eksende değerli hocam Prof. Dr. Himmet UÇ, Kur’an Estetiği konusunda uzun emekler sarf ederek derin bir çalışma yapmış. Bu kitabın, sempozyum öncesinde büyük gayret ve fedakarlıklarla basılmış ve alakadar bilim adamlarının dikkatlerine sunulmuş olması da güzel bir tevafuk olmuştur.
Dikkatli ve derin araştırmalarına, edebiyat, sanat, felsefe yorumlarına hayran olduğum Himmet hocamın Merak yayınlarının bastığı 560 sayfalık Kur’an Estetiği kitabını zevkle okudum ve inceledim.
Kitapta, estetik eğitimi ve estetik okumaları, Rububiyetin estetik gayeleri, esma ve eserden eser sahibine giden okumalar, sanatlı yaratan Yaratıcı, sanatçı gözü, sanat felsefesi, tasarım, orantı, simetri, armoni, süsleme, teşhir etme, güzel görmek ve güzel göstermek gibi konuları, Kur’an, iman hakikatleri ve Risale-i Nur perspektifinde geniş örneklemelerle yorumlanmaktadır.
Kitapta, Marks, Kant, Hegel gibi Batılı düşünürlerin ve bilim adamlarının estetik ve güzellik konusundaki düşünceleri ile İslam düşünürlerinin düşünceleri karşılaştırılmakta, ardından da dikkatli Risale okumaları yapılarak Bediüzzaman’ın güzellik anlayışının sistematikliği ortaya konmakta, estetik anlayışı ve uygulaması anlatılmaktadır.
Yazar, Bediüzzaman’ın estetik kuramını, “Akaidî bir kabullenmenin arkasından gelen dini emirlerin şekli tarafına kapılmış bir klasik Müslüman algısını değiştirmek, gözlemden, seyirden, temaşadan, esma okumalarından Allah’a giden yolu insanlara göstermek ve onların kendini geliştirmesini sağlamaktır. Risale-i Nur Bediüzzaman’ın meşrebine göre okunur ve uygulanırsa çok yüksek bir insan portresi ortaya çıkacaktır. Bediüzzaman kendi portresi ile eserlerine yüklemiş olduğu yine kendi portresine göre bir insan tipi üretmeye gayret eder.” (s. 22) sözleri ile özetlemektedir.
Bediüzzaman’ın estetik görüşlerini Ortaçağ ile Yeni ve Modern Çağ arasında bir yerde kabul eden Prof. Dr. Himmet UÇ, Ortaçağın güzelliklerinin, dînî anlayışa göre canonlaştırdığını, daha sonraki çağın, özellikle modern çağın ise, estetiği güya bağımsızlık kazandırmak amacıyla tanrısal tasarımın dışına taşıdığını belirtmiş, Bediüzzaman’ın ise kitaplı dinlerin Allah ile ilgili bakış açıları üzerinden estetik sorunlara baktığını, dünyevî, ilahî ve ilmi unsurların estetik telakkilerinde, Batılıların ve modern çağın aksine, ortaçağın skolastiğini aşarak Allah’tan bağımsız yapılan tarzı yenilediğini, üçlü bir sentez ile yeni bir estetik dünya ve bakış açısı ortaya koyduğunu ifade etmektedir.
Günümüzde İslam’ın estetik görüşünün Müslümanlar tarafından işlenmediğini, çünkü İslam estetiği adı altında çıkan kitaplarda, ne Kur’an’ın estetik düzenine ve Risale-i Nur gibi Kur’an‘ın estetik düzenini anlatan eserlere, ne de Batı estetiğinin teorilerine bakılmadığından ortaya kuru bilginin ötesinde bir estetik bilgi çıkmadığını, İlahiyat fakültelerinde Kur’an’ın estetik düzeni ve Kur’an da güzellik felsefesi gibi derslerin olmadığını, din adamlarımızın sanat eğitimine ihtiyaç duymadıklarını, Kur’an’ın asırlardır birbirine yakın perspektiflerle bir tefsir kitabı olma özelliğini koruduğunu, hâlbuki Kur’an’da birçok estetik değer hükmü yer aldığını, hüsün kelimesinden kaynaklanan çok estetik kelime ve yorum olduğunu, güzel-çirkin, iyi-kötü gibi kategorilerde çok ayet bulunduğunu, Kur’an‘ın mesajı, bütün esması güzel olan Allah tarafından güzel yaratılmış kâinatı, insanın güzellikten anlayan niteliklerine açan bir güzeller güzeli Peygamber (asm) ve insanın davranışlarını güzelleştirmeye gayret eden bir sistematik Kur’an güzellik felsefesi olduğunu, bu çalışmayı yapmakla da Kur’an’ın tarihimizde farklı olarak yorumlanması, liselere din dersi olarak konmasının arefesinde Kur’an’ı çok yönlü anlamaya dönük gayretlere bir katkı yapmak niyetinde olduğunu ifade eden Prof. Dr. Himmet UÇ, üniversitelerin sosyal bilimler bölümlerinde estetik eğitimi olmadığını, yüzyıla yakındır edebiyat, tarih ve tür bilgisini aşmayan bir boyutta anlatıldığını, Bediüzzaman’ın hem üniversitenin, hem de dinin ve sanatın estetiğe bakış açısını yenileyecek bir büyük eser külliyesine sahip olduğunu, onların işlenmesi halinde İslam dünyasının da Batı dünyasının da estetik ihtiyaçlarına cevap verecek bir genişliğe sahip olduğunu belirtmektedir. (s. 25-26)
Müdakkik bir sanatçı ve estetikçi nazarıyla kâinat kitabı okumaları yapılmış ve büyük bir özveri ile hazırlanmış olan bu çalışmanın, kavram dünyamıza büyük bir zenginlik katacağına, dünya estetik ve sanat anlayışına engin bir ufuk açacağına inanıyorum. Zevkle okumanız dileklerimle…