“Eğer (kendileriyle evlendiğiniz takdirde) yetim kızların haklarına riayet edememekten korkarsanız, beğendiğiniz (veya size helâl olan) kadınlardan ikişer, üçer, dörder alın. Haksızlık yapmaktan korkarsanız bir tane alın; yahut da sahip olduğunuz (cariyeler) ile yetinin. Bu, adaletten ayrılmamanız için en uygun olanıdır.”(Nisa, 4/3).
Görüldüğü üzere, ayette nikah/evlenme emri, öksüz kızlarla evlilik durumunda haksızlık yapma endişesinin varlığı şartına bağlanmıştır. Yani burada asıl mesele, yetim kızların hak ve hukuklarının korunmasıdır. Ayetteki bu bağlantıyı açıklayan değişik rivayetler vardır:
a. Hz. Aişe bu hususta şu yorumu yapmıştır: “Burada söz konusu edilen öyle bir yetim kızdır ki, velisinin gözetimi altında bulunur ve mal hususunda ortak da olurdu. Malı ve güzelliği velisinin hoşuna gider, mehrinde adalet yapmaksızın onunla evlenmek isterdi. Başkasının verdiği mehir kadar mehir de vermezdi. İşte bu ayette bu gibi velilerin bu durumdaki yetim kızlarla evlenmeleri yasaklanmış ve hoşlarına giden diğer kadınlarla evlenmeleri emredilmiştir..”(Buharî, Vesayet, 21, Tefsiru sureti 4/1; Müslim, Tfesir, 6).
b. Hz. Aişe’den aktarılan diğer bir rivayet göre, bu ayetin iniş sebebi şudur: “Bir erkeğin velisi bulunduğu kızın malı vardı, fakat o erkekten başka onu koruyacak kimsesi yoktu. İşte biricik velisi olan bu adam kızın malına temah eder, malına ortak olmak için kimseyle evlenmesine müsaade etmediği gibi birlikte yaşayıp hoş da geçinmez." Konunun başlangıç kısmını ihtiva eden Surenin ikinci ayetinde mealen. “Yetimlerin mallarını veriniz ve malları dolayısıyla onlara zarar vermeyiniz” diye buyurulmuştur.(a.g.y).
c. İbn Abbas bu konuda şu noktaya dikkat çekmiştir: “Erkekler, yetimlerin mallarından dolayı dört kadınla sınırlandırıldılar. Çünkü bir adam, velisi bulunduğu yetimlerin mallarıyla dilediği kadar kadınla evlenebiliyordu. Allah bu ayetle bunu yasakladı.”(Suyutî, ed’-Durru’l-mensur, 2/427).
d. İbn Abbas’tan nakledilen diğer bir rivayet göre, “yetimlerin mallarını kendilerine verin” mealindeki -bu ayetten önceki- ayet inince, yetimlerin haklarında günaha gireceklerinden korkarak onlara vasilikten çekinmeye başladılar. Halbuki o zaman onların nikahları altında on veya daha fazla bulunabiliyor ve bunların haklarını gözetmiyorlar, adalet edemiyorlardı. Bundan dolayı bu ayetle onlara şöyle denilmiş oluyor: “Eğer yetimlerin haklarında adalet yapamamaktan korkuyor ve bundan dolayı onlara velilikten çekiniyorsanız, genel olarak kadınlar hakkında da adaletsizlikten korkunuz da haklarını yerine getirebileceğiniz miktarda kadınlar alınız ki bu da en son dört tane olabilir”(Suyutî, a.g.e, 4/428).
e. İkrime’den yapılan rivayet göre, “Kureyş’ten bir adamın bir çok kadını bulunduğu gibi, yanında yetimler de bulunurdu. Derken kendi malı tükenir, yetimlerin malına meyil ederdi. Bir adam dört, beş, altı ve on kadınla evlenirdi, diğer biri de ‘ben de falan gibi niçin evlenmeyeyim’ der, yetimin malını alır ve bununla evlenirdi. Bundan dolayı; ‘Eğer yetimler hakkında adalet yapamamaktan korkuyorsanız’ ayeti nazil oldu ve dörtten fazla kadınla evlenmekten menedildiler.”(Suyutî, a.g.e, 4/427).
f. Mücahid’e göre, bu ayet erkeklere şu mesajı vermiştir “Yetimler hakkında adalet yapamamaktan korkuyorsanız, zinaya girmekten de korkun ve size helal ve hoşunuza giden kadınlardan ikişer, üçer, dörder alınız ki harama düşmek tehlikesine maruz kalmayınız.” (Geniş bilgi için bk. Razî, ilgili ayetin tefsiri)
Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet