Etyen Mahçupyan, geçtiğimiz ay çıkan ve kendisiyle yapılan söyleşilerden oluşan Yüzyıllık Parantez isimli kitabında Bediüzzaman üzerine şöyle bir analizde bulunuyor:
"Bediüzzaman, kendi yaşantısıyla hayata damgasını vurmuş olan biri. Sözlerinden daha önemli olan şey belki yaşantısı ve orada gösterdiği sebat, irade ve tutarlılık. Öyle bir hayatı olmasaydı, bugün fikirleri bu kadar kıymetli ve anlamlı geliyor olmayabilirdi diye düşünüyorum. Çünkü fikirler sonuçta her zaman birden fazla insan tarafından söylenirler. (...) Dolayısıyla bunu belirli bir hayat tarzıyla tamamladığınız ve bunu kendinize sembolleştirdiğiniz zaman bir mesaj verebiliyorsa, referans olma şansınız ortaya çıkıyor. Bediüzzaman bunu yaptı ve bunu yapmasıyla da binlerce, milyonlarca insanın bu rejim altında ayakta kalmasını sağladı."
Kitabın ilerleyen kısımlarında bu 'referans oluş'un detaylarına dair de hoş tesbitler var:
Benzer bir tesbiti Bediüzzaman Said Nursî Olayı isimli eserde, Şerif Mardin'den okursunuz. Kastamonu'da bazı lise talebelerinin kendisini ziyaret edip; "Bize Hâlıkımızı tanıttır; muallimlerimiz Allah'tan bahsetmiyorlar" demesi üzerine, Bediüzzaman'ın; "Sizin okuduğunuz fenlerden her fen, kendi lisan-ı mahsusuyla mütemadiyen Allah'tan bahsedip Hâlıkı tanıttırıyorlar. Muallimleri değil, onları dinleyiniz" şeklinde cevap vermesi, Mardin'e göre 'minderde kalma' tavsiyesidir müslümanlara. Bediüzzaman, olumsuzluklarına dair eleştirel dil kullanmasına rağmen, bilimin dışlayıcısı olmamıştır kesinlikle. Hatta sorunu, bilginin kendisiyle değil, ona bakan nazarın problemiyle tanımlayarak dindarların önünde öğrenmeye ve öğrendiklerini bir ölçüde İslamîleştirmeye açık bir alan bırakmıştır. Bu noktada Mardin'in tesbiti, Mahçupyan'ın tesbitiyle kesişir. Bediüzzaman'ın dindarlık anlayışı 'dünyadan kaçan değil dünyanın içine giren yeni bir dindar anlayışı'dır.
Ben bu dindarlık anlayışın dünyevileşmeyle karıştırılmamasının önemli olduğunu düşünüyorum. Evet, aslında bu marifet ekseni de bir tür dünyaya dönüş içermekte; fakat bu dönüş İslamiyetten bir uzaklaşmayı değil, aksine İslam'ın özüne dönmeyi kastediyor. Bediüzzaman'ın hassaten Vahdet-i Vücud ve Vahdeti'ş-Şuhud meslekleri ile Nur mesleğini karşılaştırdığı yerler, bu bakışın veya dünyaya/eşyaya dönüşün ışığını nereden aldığını göstermekte önemli:
"(...) herkesin hususî bir dünyası var. Bir kısım ehl-i hakikat bu hususî dünyasını 'Lâ mevcude illâ Hû' diye inkâr etmekle, terk-i mâsivâ sırrıyla Cenab-ı Hakka karşı huzur-u dâimî ve mârifet-i İlâhiye bulur. Ve bir kısım ehl-i hakikat da, yine dâimî mârifet ve huzuru bulmak için 'Lâ meşhûde illâ Hû' deyip kendi hususî dünyasını nisyan hapsine sokar, fânilik perdesini üstüne çeker, huzuru bulmakla bütün ömrünü bir nevi ibadet hükmüne getirir.
Şimdi, bu zamanda, Kur'ân'ın i'câz-ı mânevîsiyle tezahür eden "Her bir şeyde, Onun bir olduğuna delâlet eden bir âyet vardır" sırrıyla, yani zerrelerden yıldızlara kadar herşeyde bir pencere-i tevhid var ve doğrudan doğruya Zât-ı Vâhid-i Ehadi sıfâtıyla bildiren âyetleri, yani delâletleri ve işaretleri var.
İşte Hüve Nüktesiyle bu mezkûr hakikat-i kudsiyeye ve imaniyeye ve huzuriyeye icmâlen işaretler vardır. Risale-i Nur, bu hakikati izahatıyla ispat etmiş. Eski zamandaki ehl-i hakikat bir derece mücmelen ve muhtasaran beyan etmişler. Demek, bu dehşetli zaman daha ziyade bu hakikate muhtaçtır ki, Kur'ân-ı Hakîmin i'câzıyla bu hakikat tafsilâtıyla ihsan edilmiş, Nur Risaleleri de bu hakikata bir nâşir olmuşlar."
Külliyat içindeki bu gibi metinlerden de anlaşılacağı üzere Bediüzzaman, varlığın birebirde kulluk için bir sorun teşkil etmediğini, zira Kur'an'ın da nazarımızı hep varlığa çevirip oradaki ayetlere işaret ettiğini nazara vermekle; diğer bazı ekollerin faydalı/etkin fakat modern zamanlara göre eksik/zorlayıcı kalan yanlarını doldurmaktadır. Çünkü başka bir yerde de dediği gibi; varlık hayır üzerinedir ve küllîdir. Şerler ise cüzîdir ve nazar hatalarından kaynaklanmaktadır. Müminin eşyayla ilişkisi bu yüzden dostanedir, düşmanca olamaz.
Bu yönüyle Etyen Mahçupyan'ın 'yeni bir dindarlık' olarak tarif ettiği şey, Bediüzzaman'a göre; Kur'an'ın aslına/özüne ve ondaki metadolojiye geri dönmektir ve varlığa sırtını dönmeden, varlıkla fikirsel bir mirac yaşamaktır. Allah Resulünün miraca yalnız ruhuyla değil, bedeniyle birlikte çıkması bu noktada ne kadar da anlamlıdır. Bedensel ve maddî olanı kerih görmek, sanıyorum zühd mesleğiyle beraber âlem-i İslam'a malolan birşey. Bu bilime bakışı da olumsuz etkilemiş bir yönüyle. Sahabe mesleğine dönüş ise, yeniden eşyayla barışmayı gerektiriyor. Ama fıska kapılmadan, ama kölesi olmadan. Belki bir açıdan sekülerleşmek bu, ama günaha bulaşmadan yaşanan türden. Yazının sonuna gelmişken Mustafa İslamoğlu'nun 'itikaf' üzerine yaptığı bir tesbit geldi aklıma. Şöyle diyordu yanlış hatırlamıyorsam: Halk içinde, halktan kopmadan, halkın mescidinde bir inziva...
Ne miracı bedeninden kopuktu, ne itikafı halktan. Ey Allahın Resulü, senden öğrenecek daha ne çok şeyimiz var.
Not: Bu yazının mirac gecesine denk gelmesi ne hoş oldu.