Doç. Dr. Fevzi Karademir'in yazısı
Hakkında Yazılan Eserler
Âkif hakkında yazılan bilimsel kitap, makale ve bildiriler, popüler yazı ve belgesellerin künyeleri, kısa birer değerlendirmeleriyle hacimli bir eseri teşkil edecek çokluktadır. Dolayısıyla hepsini burada anmak mümkün değildir. Ancak örnek olarak birkaçını zikretmenin, özellikle Âkif’i henüz okuyacaklar için yararlı olacağını sanıyoruz.
İlk elden okunmasını tavsiye edebileceğimiz eser, Mithat Cemal Kuntay’ın Mehmet Âkif, adlı eseridir[1]. Mithat Cemal Kuntay, Âkif’in yaklaşık 30 yıllık arkadaşı olup bizzat müşahedelerine dayanarak eserini yazmıştır. Âkif’le ilgili birçok bilinmeyeni aydınlatması ile daha sonra yazılan çalışmaların hemen hepsine büyük ölçüde kaynaklık eden bu eser, dil ve üslubundaki içtenlik ve akıcılıkla da dikkate değerdir.
İkinci olarak tavsiye edeceğimiz, İsmail Hakkı Şengüler’in Açıklamalı Mehmed Âkif Külliyatı’dır[2]. İsmail Hakkı Şengüler, Mısır’da, Âkif’in en yakın dostlarından Mehmet İhsan Efendi’ye talebe olmuş, ondan Âkif’le ilgili birçok bilgiyi dinlemiş ve Âkif’in orada sürdürdüğü edebiyat derslerini, Mehmet İhsan Efendi’den sonra devralarak Âkif atmosferini teneffüs etmiş bir Âkif hayranıdır. Bu eser; gerek Âkif’le ilgili içerdiği değerli bilgilerle, gerekse Âkif’’in manzum-mensur hemen bütün eserlerini kapsamasıyla adeta manevi bir hazine değerinde olup şiirlerin günümüz Türkçesine çevirilerini ve şiirlerdeki bilinmeyen sözlerin anlamlarını vermesiyle de okurun rahatlıkla istifade edebileceği mahiyettedir.
Üçüncü olarak tavsiye edebileceğimiz eser ise Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından hazırlanan Dijital Safahat’tır. Bilgisayar ve akıllı telefon gibi elektronik aygıtlarda rahatlıkla kullanılabilen eserde, konu/kelime araması yapılabildiğinden okur için büyük bir kolaylık sağlanmıştır.
Aşağıda künyesi verilen eserler de yine her birinden ayrı bir istifadenin edilebileceğini sandığımız Âkif’le ilgili monografik eserlerden birkaçıdır:
Dücane Cündiġoğlu (2010). Bir Kur’an Şairi, Kapı Yayınları İstanbul; Orhan Okay (1998, Mehmet Âkif Bir Karakter Heykelinin Anatomisi, Akçağ Yayınları, Ankara; Nurettin Topçu (2006). Mehmet Âkif, Dergâh Yayınları, İstanbul; Vehbi Vakkasoğlu (2001). Mehmet Âkif, Nesil Yayınları, İstanbul; Kazım, Yetiş (2006). Bir Mustarip Mehmet Âkif Ersoy, Akçağ Yayınları, Ankara; Fazıl Gökçek (2005). Mehmet Âkif’in Şiir Dünyası, Dergâh Yayınları, İstanbul; M. Ertuğrul, Düzdağ (2002). Mehmet Âkif Ersoy, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara; Yusuf T. Günaydın (2009). Âkif’in Mektupları, Ebabil Yayınları, Ankara; Ahmet Kabaklı (2006). Mehmet Âkif, Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, İstanbul; Sezai Karakoç (1987). Mehmet Âkif, Diriliş Yayınları, İstanbul; Faruk K. Timurtaş (2006). Mehmet Âkif ve Cemiyetimiz, Akçağ Yayınları, Ankara.
Sonuç
Âkif’in, ilmi ile âmil, nâdide bir şahsiyet olduğuna, yaşantısı, binlerce müminin hüsn-i kabulü ve duası şahittir. O, milletinin mustarip şairidir. O, istiklalin (bağımsızlığın) ve hürriyetin şairidir. O, imanın, İslam'ın, Kur’an’ın şairidir.
Onun ailedeki, sosyal ve siyasal hayattaki şahsiyeti (çocuk olarak, erişkin olarak, eş olarak, baba olarak…; öğrenci olarak, veteriner olarak, öğretmen olarak, milletvekili olarak, hâfız bir vaiz olarak, şair ve yazar olarak, fikir ve aksiyon adamı olarak…), ayrı ayrı cepheleri ile ayrıntılı olarak okunup araştırılmaya değerdir. Zira hayatının her cephe ve safhasında bizlere ışık tutacak örnekler vardır.
Şiirlerinden Fikirlerine
Büyük bir şahsiyeti hakkıyla tanıma ve ondan en kâmil manada istifade etmeninin yolu, onun yakın çevresinde bulunmak, duygu ve düşüncelerini kendisinden dinlemek, tavır ve davranışlarını bizzat gözlemlemektir. O zaman kişinin hal dilinden samimiyetini, ilmi derinliğini müşahede etmek; dile dökülemeyen manevi birçok hususiyetini sezmek mümkün olacaktır. Şayet böyle bir imkân yoksa onunla görüşmüş, dost olmuş olanları dinlemek, hakkında yazılanları ve ardında bıraktığı eserleri okumakla onu tanıma ve ondan istifade yoluna gidilecektir.
Bugün Âkif ve dostları ile bizzat mülaki olma imkânımız olmadığına göre, yapacağımız şey, hakkında yazılanları ve kendi yazdıklarını okumaktır. Yukarıda, hakkında yazılan eserlerin ışığında Âkif’in hayatına ana hatları ile değinildi ve bu konuda okunabilecek bir kısım eserlere işaret edildi. Şimdi de onu yazılarından tanımaya çalışacağız. Ne demişler: Konuş, kim olduğunu söyleyeyim.
Daha önce belirtildiği üzere, Âkif dönemin en itibarlı İslami dergisi olan Sırat-ı Müstakim/Sebilürreşad’de yaklaşık 17 yıl başyazarlık yapmış, ardında, bir şiir külliyatının yanı sıra, çeşitli konularda olmak üzere çok sayıda makale, âyet tefsirleri, vaazlar/konuşmalar, mektuplar da bırakmıştır. Bütün bu yazılarındaki fikirlerinden bir iki satırla bahsetmek bile müstakil bir eserle ancak mümkün olacaktır. Dolayısıyla burada sadece şiirlerini esas alacak, Âkif’in, çeşitli konularla ilgili fikirlerini şiirlerinden takip edeceğiz. Hiç şüphesiz bu da Âkif’le bir tür manevi görüşme/konuşma olacaktır. Zira konuşan, Âkif’in manevi şahsiyeti; muhatap, biz olacağız. Böylece onun duygu ve düşünce dünyasına kısmen de olsa vâkıf olacak, az da olsa onu tanıma fırsatı bulacağız. Âkif’i gerçek manada tanımaksa, daha önce bazılarını zikrettiğimiz monografik eserleri, onun çeşitli cephelerini konu alan bilimsel yazıları ve en önemlisi Âkif Külliyatı’nı bir bütün olarak okumakla mümkün olacaktır.
Aşağıda Âkif’in şiirlerinden örnek parçalar sunulmuştur. Dolayısıyla bundan sonra imanın, İslam'ın, Kur’an’ın, istiklalin, hürriyetin şairini dinleyeceğiz. Şiirlerde elbette anlaşılmayan kelimeler olacaktır. Bu Âkif’in kusuru, suçu değildir. Yaşadığımız Dil Devrimi’nin acı sonuçlarındandır. Ancak bugün cep telefonlarında bile kullanılabilecek ansiklopedik Osmanlıca lügatler mevcut olduğuna göre, bu sorunu aşmak da mümkündür. Ayrıca Şengüler’in eserinde bu şiirlerin hem açıklaması hem de şiirlerde geçen bilinmeyen kelimelerin anlamları verilmiştir. İsteyen, buraya alınmış şiir parçalarının tam metnini, metinlerdeki anlaşılmayan kelimeleri ve metinlerin günümüz Türkçesi ile çevirilerini orada bulacaktır.