1. Abdullah İbni Ömer radıyallahu anhüma'dan rivayet edildiğine göre, bir grup sahabî, rüyalarında Kadir Gecesi'nin ramazanın son yedi gecesinde olduğunu görmüşler [ve bunu Hz. Peygamber (asm) Efendimize bildirmişler]di. Bunun üzerine Resulullah aleyhsissalatü vesselam şöyle buyurdu:
"Kadir Gecesi ile ilgili rüyalarınızın, ramazanın son yedi gecesi üzerinde toplandığını görüyorum. O halde Kadir Gecesi'ni arayan onu ramazanın son yedi gecesinde arasın!"(1)
2. Hz. Aişe radıyallahu anhâ'dan rivayet edildiğine göre Resûlullah aleyhsissalatü vesselam ramazan ayının son on gününde camiye kapanır, bu günleri ibadetle geçirir ve şöyle buyururdu:
"Kadir Gecesi'ni ramazanın son on günü içinde arayınız!"(2)
3. Aişe radıyallahu anhâ'dan rivayet edildiğine göre Resûlullah aleyhsissalatü vesselam şöyle buyurdu:
"Kadir Gecesini ramazanın son on günündeki tek gecelerde arayın!"(3)
4. Yine Âişe radıyallahu anhâ şöyle dedi:
"Ramazan ayının son on günü girdiğinde Resûlullah aleyhsissalatü vesselam geceleri ihya eder, ev halkını uyandırır, ciddiyetle bu günleri ibadetle geçirir ve eşleriyle ilişkiyi keserdi."(4)
5. Yine Aişe radıyallahu anhâ'dan rivayet edildiğine göre Resûlullah aleyhsissalatü vesselam, ramazanda diğer aylardan daha fazla (kulluk yapmaya) çalışırdı. Ramazanın son on gününde de ramazanın öteki günlerinden daha fazla ibadet ederdi.(5)
HADİSİ ŞERİFLERİ NASIL ANLAMALIYIZ?
Bu beş hadis-i şerifin beşi de Kadir Gecesi'nin hangi gece olduğunu belirlemeye yönelik ipuçları ihtiva etmektedir. İlk üçü Sevgili Peygamberimizin (asm) sözlü tavsiyelerini, son ikisi de bizzat onun tavrını bize nakletmektedir.
Böylece hem sözlü hem de fiilî sünnet, Kadir Gecesi'nin ramazan ayının son on günü içindeki gecelerden biri olduğu konusunda ağırlıklı bir kanaat vermektedir. Ayrıca son iki hadis, ramazanın son on günü mescitte, camide ibadete çekilme anlamındaki itikaf sünnetini de gündeme getirmektedir.
Kadir ve kıymetinin pek yüksek olduğuna daha önceki ayetler ve hadiste dikkat çekilen Kadir Gecesi'nin hangi geceye rastladığı pek tabii olarak merak konusudur. Bu beş hadis işte bu merakımızı gidermeye yönelik işaretler taşımaktadır. Aslında bu durum merakımızı gidermekte midir, artırmakta mıdır o da pek belli değildir.
İlk hadiste, sahabîlerden bir grubun Kadir Gecesinin ramazanın son yedi gecesinde olduğuna dair rüyalar gördüğünü öğreniyoruz. Şu halde ashab-ı kiram da pek tabii olarak bu mübarek gecenin hangi gece olduğunu rüyalarına girecek kadar merak etmişler. Ancak yine de bu mübarek gece kesin olarak tespit edilememiş, "son yedi geceden biri" gibi esnek bir tespit söz konusu olabilmiştir.
Peygamber Efendimiz de rüyaların bu son yedi gece üzerinde toplanmasını dikkate alarak, "Kim Kadir Gecesi'nin zamanını merak edip aramaya kalkarsa onu ramazan ayının son yedi gecesi içinde arasın" buyurmak suretiyle genel bir arama alanı tayin etmiştir.
Ancak bu son yedi gecenin, yirmi birinci geceden sonraki yedi gece mi, yoksa en sondan başlamak üzere 23. veya 24. geceyi de içine alan yedi gece mi olduğunda görüş ayrılığı bulunmaktadır. Yoksa tek sayılı son yedi gece mi olduğu (ki bu takdirde 17. gece de bu sayımın içine girer) üzerinde durulmuştur. Ancak bu son ihtimal, diğer hadisler dikkate alınınca oldukça zayıflamaktadır.
İkinci hadiste bu alan, birinci hadisteki yedi gecenin de içinde bulunduğu "ramazan ayının son on günü" olarak gösterilmiştir. Bu tespit ve tavsiye, otuz günlük ay üzerinden son on gün, yani son üçte biri gibi daha genel bir taksimin sonucudur. Son yedi gün belirlemesine asla aykırı değildir.
Üçüncü hadiste ise, Kadir Gecesinin, son on günün tek sayı ile ifade edilen gecelerinde aranması tavsiye edilmektedir. Böylece son on gün içindeki tek sayılı (21, 23, 25, 27 ve 29) beş geceden birinin Kadir Gecesi olabileceği ortaya çıkmaktadır.
Memleketimizde ve İslâm dünyasında ramazanın 27. gecesi Kadir Gecesi olarak bilinmekte ve ihya edilmeye çalışılmaktadır.
Kandil gecelerini veya herhangi bir geceyi ihya etmenin iki anlamı vardır:
Birincisi, o geceyi ihya eden kişinin şahsına yönelik yorumdur. Yani kişi, o geceyi ibadetle geçirmek suretiyle bir çeşit ölüm niteliğindeki uykudan kendisini alıkor. Böylece, "Allah, ölenin ölüm zamanı gelince, ölmeyenin de uykusundayken canlarını alır"(6) ayetinde bildirilen duruma uygun bir anlam içerisinde kişi kendi nefsini diriltmiş (ihyâ etmiş) gibi olur.
İkincisi, bizzat o geceye yönelik olan yorumdur. Kişi ibadet ve taatle değerlendirdiği zaman gece, onun için sanki gündüzleştirilmiş yani diriltilmiş bir zaman olur. Bu durum da şu ayetin anlamına uygun düşer:
"Allah'ın rahmetinin eserlerine bir bak: Yeryüzünü, ölümünün ardından nasıl diriltiyor?"(7)
Herkesin nasibi, gücü nispetinde gecenin ne kadarını ihya etmişse o kadardır. Nitekim Hz. Peygamber (asm) Efendimizin, yatsı namazını cemaatle kılan kimsenin gecenin yarısını, sabah namazını cemaatle kılanın ise gecenin tamamını ihya etmiş sayılacağına dair bir beyanı da nakledilmiştir.(8)
Başka bir hadiste de “Teravih namazını imamla birlikte sonuna kadar tamamlayanın, o geceyi bütünüyle ibadetle geçirmiş gibi sevap elde edeceği” bildirilmiştir.(9)
Dördüncü hadiste Peygamber Efendimizin (asm) ramazanın son on gününün gecelerini ihya ettiği, ev halkını da buna teşvik ettiği ve tam anlamıyla ibadete soyunduğu bildirilmektedir.
Önce şuna işaret edelim ki bu hadiste her ne kadar bütün bir geceyi ihya ettiği anlamında "küllehu" ifadesi geçiyorsa da bu "büyük bir kısmını" ihya ettiği anlamındadır. Zira Hz. Aişe validemiz, Peygamber Efendimizin (asm) hiçbir geceyi sabaha kadar uyanık geçirmediğini kesin bir şekilde ifade buyurmaktadır.
Ancak altıncı hadiste de açıkça görüldüğü gibi Hz. Peygamber (asm), ramazan ayı girince diğer günlerden daha fazla ibadet ederdi. Özellikle ramazanın son on gününde, bu mübarek ayın diğer günlerinden daha fazla kendisini ibadete verirdi.
Bu ifadeler, onun ekseriyetle ramazanın son on gecesini ihya ettiğini göstermektedir. Efendimizin bu hareketi, daha doğrusu bu fiilî sünneti, Kadir Gecesi'nin bu günler içinde olduğunu ve onu ihya etmiş olmak için, Kadir Gecesi'nin bulunması muhtemel olan günlerin hepsini değerlendirmeye çalıştığını göstermektedir.
Ayrıca hanımlarıyla ilişkiyi kesip onları da ibadet etmeleri için uyandırması o gecelerin bulunmaz birer fırsat olduğunu anlatmaktadır.
HADİSLERDEN ÇIKARMAMIZ GEREKENLER NELERDİR?
- Kadir Gecesi ramazan ayının son on günü içindeki tek gecelerden biridir.
- Kadir Gecesi'ni ihya etmek isteyenler ramazanın son on günü içindeki geceleri ihya etmelidir.
- Hz. Peygamber (asm) hem sözlü olarak hem de fiilî olarak Kadir Gecesi'nin ramazanın son on günündeki gecelerde olduğuna işaret etmişlerdir.
- Kadir Gecesi gibi müstesna fırsatları kaçırmamak için dikkatli davranmak, hatta ev halkını da bu konuda uyarmak sünnettir.
- Ramazan ayında her zamankinden daha fazla ibadet etmek, son on gününde de diğer ramazan günlerinden fazla ibadete gayret etmek Peygamber Efendimizin (asm) sünnetidir. O halde bu konuda ona uymaya çalışmak gerekir.(10)
Dipnotlar:
1) Buhârî, Leyletü'l-kadr 2, Ta'bîr 8; Müslim, Sıyâm 205 -206. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Ramazan 5; Tirmizî, Savm 71.
2) Buhârî, Leyletü'l-kadr 3; Müslim, Sıyâm 219. Ayrıca bk. Tirmizî, Savm 72:
3) Buhârî, Leyletü'l-kadr 3.
4) Buhârî, Leyletül-kadr 5; Müslim, İ'tikaf 7. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Ramazan 1; Nesâî, Kıyâmü'l-leyl 17; İbni Mâce, Sıyâm 57:
5) Müslim, İ'tikâf 8. Ayrıca bk. Tirmizî, Savm 72; İbni Mâce, Sıyâm 57.
6) Zümer sûresi 39/42.
7) Rum suresi 30/50.
8) bk. Müslim, Mesacid 260; Ahmed b. Hanbel, Müsned, I, 58, 68.
9) Tirmizî, Savm 61.
10) bk. Riyazü’s-Salihin, Erkam Yayınları.
Sorularla İslamiyet