Şerh ve izah çalışmalarında zihinsel sınıflandırma

Risale-i Nur’un özellikle şerh, izah, haşiye gibi çalışmaları için en temel girişim “anlam bilim” üzerinde yapılacak çalışmalarıyla başlamalıdır. Geçen yazımızda da bahsettiğimiz gibi, Risale-i Nur’un bilim haritasına esas olacak 11 alanın temeli de anlam bilimi bilmemizi gerekiyor. Bilim haritası çalışmalarını yapacak bilim adamları heyetlerinde mutlaka birer anlam bilimci bulunmalıdır.

Aslında sözünü ettiğimiz çalışma bir “usul” belirleme çalışmasıdır. Bir metodolojik kitap olan Risale-i Nur’un bilim yol haritası da bu çalışmanın usullerini belirlemekle çizilmelidir.

Risale-i Nur’u anlamada zihnin hangi düzeyini esas alacaksınız? Hangi zihinsel beceriler esas alınarak yol haritası çizilecektir? Çünkü bir konuda sözü edilen ana fikrin değişik zihinsel seviyeleri ve davranış hedefleri vardır. Ayrıca sosyal amaçlar, psikolojik amaçlar, yönetimsel amaçlar, öngörüler, hipotezler, ispat ve ikna etmeye yönelik amaçlar gibi öğrenme hedefleri vardır (Johnson 1967, p. 127)

İşte bu usullerden biri de eğitimde önemli bir yere sahip olan “sınıflandırma” (the taxonomy) ile doğrudan ilişkili bir kavramdır. “Hedeflerin sınıflandırılması” gerektiği yolundaki müzakereler, ilk kez 1956 yılında psikolog-eğitimci Benjamin S. Bloom tarafından yönetilen bir ekibin çalışmasıyla şekillendi. Taxonomy of Educational Objectives (Eğitim Hedeflerinin Sınıflandırılması) ilk sayı olarak yayınlandı. Sınıflandırmanın yapısında üç beceri esas alınmıştır: Zihinsel beceriler (Cognitive Domain), Duyuşsal beceriler (Affective Domain) ve Devinsel beceriler (Psychomotor Domain)…(Bloom, 1956, p. 7)

Zihinsel beceriler, daha çok akıl ve akla bağlı akademik bilgilerle ilgilidir. Bilginin öğrenilmesi, hatırlanılması ve akademik becerilerin zihinsel yapı içinde geliştirilmesinden ibarettir. Zihinsel beceriler, tamamen akılla ilgili aşamaları kapsar. Altı kategori şu şekilde ifade edilmiştir:

Bilgi: Olayların, materyallerin veya fikirlerin bilinmesi ve hatırlanmasıdır. Risale-i Nur’un bilgi düzeyinde anlamı ve bu anlamın zihinsel çağrışımları nelerdir? Bilgi düzeyinde yapılacak şerh ve izah çalışmalarını sınırları ve kapsamı nasıl olmalıdır?

Kavrama: İfade edilen bir fikrin anlaşılması ve kavranması becerisidir. Risale-i Nur’un anlam bilimi kavrama düzeyinde nasıl ifade edilmelidir? Kavramlar, kavrama düzeyinde nasıl açıklanmalıdır?

Uygulama: Bir veriden hareket ederek, yeni bir durum veya problem çözümünde o fikri "nasıl" ve "ne zaman" kullanacağını bilme becerisidir. Risale-i Nur’un gerçek yaşama uyarlanması nasıl olmalıdır? Günlük hayatta karşılaştığımız sosyal ve siyasi problemlerin çözümünde bu eserleri nasıl başucu yöntemler haline getirebiliriz?

Analiz: Bilgiyi veya veriyi parçalayarak, parçalar arasındaki ilişkileri kurmak ve organize etmek becerisidir. Peki, Risale-i Nur’u yaşamımızın bir parçası yapmak için şerh ve açıklamalarını yaparken zihnin analiz basamağında neler yapmamız gerektiği algılayabiliyor muyuz?

Sentez: Bilginin veya verinin parçalarından hareket ederek bütünü oluşturma becerisidir. Risale-i Nur’un muhtelif yerlerine dağıtılmış ve birbirini izah ve şerh eden parçalardan bir bütün oluşturabiliyor muyuz? Bunu asıl gerçekleştirebiliriz?

Değerlendirme: Fikir, çalışma, metot, çözüm ve materyallerin belirlenmiş amaçları doğrultusunda bir değer yargısında bulunma becerisidir. Risale-i Nur’un başucu yöntemlerden oluşan hakikatlerine “iltizam” düzeyinde bağlı kalacak ölçüleri gösterebiliyor muyuz? Hayatın her alanına ve her bilim dalında karşımıza çıkacak her yeni durumu sarsılmaz ölçülerle yeniden değerlendirerek bir yaşam biçimi haline dönüştürebilme yeteneğimizi kullanabiliyor muyuz?

İşte RİNAP bizi tamamen Risale-i Nur’ların derinliklerine doğru bir “kavvas” maharetiyle önemli bir yolculuğa davet ediyor. Artık “kıl ü kâl” zamanı değil, tahkik zamanı. Ezberleme değil anlama zamanı. Taassup değil, algılama zamanı. Tahayyül değil, iz’an zamanı. Tasavvur değil, icraat zamanı. Dâvâ değil, dâvâ içindeki bürhanı gösterme zamanı. 

Kaynakça
Bloom, B. S. (1956) Taxonomy of educational objectives: The classificiation of Educational goals. New York: David McKay
Johnson, M. (1967). Definition and models in curriculum theory, 17, 127. (From Posner's Analyzing the curriculum)

Gelecek yazı: Risale-i Nur’un taksonomik yapısı

saidciftci@risalehaber.com