Tefekkür; kâinatın bidayetini, mevcudatın mahiyetini, müzmir hadisatın hakikatini, insanın kendi âkıbetini öğrenme niyeti ile mazi, hal ve istikbal sahifelerinde aklen seyahate gitmesi, kimim, kiminim, nereden niye geldim, nereye gidiyorum gibi mühim ve müthiş suallerin üzerinde etraflıca düşünmesidir...
Tefekkür; mahlûkatın varlığından hareketle varlığı var eden zatın vacib (zorunlu) olduğunun bilinmesi, varlığın ahenk ve intizamından yaratan zatın vahdetine intikal edilmesi, mevcudatın abesiyetten uzak nihayet hikmet ile yaratıldığının fark edilmesi, varlığı var eden zatın isim ve sıfatlarının aklen görülmesidir...
Tefekkür; kalbin gaybi olarak inandığı hakikatlere delil istemesi, aklın iman hakikatlerinin izinden gitmesi, batındaki külli hakikatlerin keşfedilmesi adına zahirdeki cüz’i hakikatlerin izinin sürülmesidir...
Küre-i arz ve semada müstetir hazinelerin miftahı, aklın misbahı olan tefekkür; damladan deryayı görme seviyesi, mana deryasının vüs’at ve derinliği karşısında insanın hayret makamına yükselmesidir...
Tefekkür; aklın yaratılış gayesini yerine getirmesi, insan için taklidi bir imandan tahkiki ve hakiki bir imana erme vesilesi, ubudiyet-i külliyenin mebdesi, insan için bir kemalat mertebesidir...
Tefekkür; gaye-i hayatın en mühim meselesi, nurlu mesleğin dört esasının zirvesi, “ikra” emrinin yerine getirilmesi için Sani-i Ezelinin harika sanatları ile zihnin meşgul edilmesi, sanatlı eserlerin cephesinde esma ve sıfat tecellilerinin seyredilmesidir...
Umum mahlûkatın lisan-ı hal ile yaptıkları tesbihat ve tahmidat-ı rabbaniyeyi idrak derecesi olan tefekkür; ülfet kabuğu altında gizlenen güzellikler ile esma hesabına irtibata geçilmesi, afak-ı âlemde ziyadar çiçeklerden alınan ibret, fikret ve ünsiyet şıralarının tatlı tevhid ballarına tahavvül ettirme ameliyesidir...
Menşei ilim, esası akıl, gövdesi tasdik, semeresi ve neticesi ibadet ve adalet olan iman şeceresinin beslenme vesilesi olan tefekkür; marifetullah denilen İslami esasatı ifa kapasitesi ve insan olmanın ağır mesuliyetini idrak kalitesidir...
Zanna yaslanan hissi dindarlığın terkine, iz’ana dayanan ilmi bir dindarlığın derk edilmesine medar ihzariye vazifesi gören tefekkür; taklid ve cehaletten kaynaklanan tahmini bir imandan uzaklaşma, tahkik ile tatmine ulaşma hamlesidir...
Tefekkür; varlığı ve darlığı, bolluğu ve zorluğu, kışı ve baharı, leyli ve neharı, önceyi ve öteyi ibret ve fikret nazarı ile okuma becerisi, mevt ve hayatı anlama ve anlamlandırma seviyesi, idrak sarayının pencerelerinden gönle süzülen ışık hüzmesidir...
Tefekkür; mele-i a’lâdan arza gönderilen selasil-i resailin cephesinde cemal-i ezelinin aklen görülmesi, kemal-i ebedinin kalben sevilmesi, a’lâ-yı illiyyin-i tevhide akıl ile kalbin birlikte yükselmesi, insanın kendi miracını fikren gerçekleştirmesidir...
Tefekkür; akıl ve kalbin inkişafı adına dalaleti tevlide kabil ülfet ve gaflet perdelerinin delinmesi, tanıdığımızı sandığımız sanatlı mevcudatı yeniden ziyarete gidilmesi, her bir eserin mucize-i Rahman olduğunun görülmesi, esma-i ilahiye namına onlarla aklen sohbet edilmesidir...
İslami mesuliyet şuuruna vuslat ile seyyiattan uzak durmayı intaç eden tefekkür; imanın netliğine ve ibadetin keyfiyetine hizmet etmekle beraber, nefsin gayr-i meşru taleplerini de dizginleme melekesidir...
Şerrin def’ine, hayrın celbine medar uzun bir silsile, insani kemalat için bir liste hükmünde olan tefekkür; Kur’ani ayetlerin ezberlenmesi değil, manayı sahiplenme ve maksattan nasiplenme adına satır aralarında aklın gezinmesi, satır arkalarındaki sırları kalbin keşfetmek istemesidir...
Elhasıl; sonsuza müteveccih bir seyahat-i kübra ve mümin için en ehemmiyetli bir vazife-i ulya olan tefekkür; aklın bir nevi teneffüs etmesidir. Tefekkür ile teneffüs ettirilmeyen akıllar nefessizlikten ölecektir. Bir mümin için en sinsi tehlike tefekkürü unutmak, doğru olduğuna iman getirdiği hakikatlere tefekkür etmeden tutunmaktır...
İnsani kemalat için bir liste, imanlı fazilet için fihriste hükmünde olan tefekkür; Kur’ani bir sorumluluk, hiç bitmeyen bir yolculuk, tarif edilemeyen bir mutluluktur...