Tutarlı davranışların çocukların gelişimlerine katkısı
Çocuklarımızla olan iletişim ve ilişkilerimizde tutarlı olmak ne demektir? Aile bireylerinin tutarlı olması çocukların gelişimlerine nasıl katkı yapar? v.b. sorular günlük hayatımızda hiç düşünülmeyen, üzerinde durulmayan, yaşamın ta içinde ama uygulama ile yaşamımızın dışında bir davranışımızdır.
Tutarlı olmak davranışını iki yönden inceleyebiliriz:
1-Anne-babanın kendi aralarında tutarlı olmaları:
Çocuğa doğru davranış öğretilirken anne ile babanın aynı dili kullanması, çocuğun davranışına karşı aynı tepkiyi vermeleridir.
Anne-babanın kendi aralarında tutarlı olmaları, çocuğun doğru davranışı öğrenmesine ve geliştirmesine yardım eder. Anne tarafından hoş görülen çocuğun davranışı baba tarafından da hoş görülürse anne-baba kendi aralarında tutarlı davranışlar göstermiş olurlar. Veya babanın hoş görmediği çocuğun bir davranışının anne tarafından da hoş görülmemesi durumunda da anne-baba kendi aralarında tutarlı davranmış olurlar.
Aile içi kurallar nedenleriyle anlatıldığında, anne ile baba tutarlı davrandığında çocuklar kuralları daha çabuk kabul edecek ve öğreneceklerdir.
Anne ile babanın tutarlı olmasıyla çocuğun iç denetim geliştirmesi de desteklenmiş olur. Dolayısıyla çocuğun ahlak gelişimine olumlu katkıda bulunulmuş olunur.
Çocuğun yaptığı bir davranış anne tarafından hoş görülüp baba tarafından cezalandırılırsa çocuğa doğru davranış öğretilemez. Çocuğa ‘bu hareketi annemin yanında yapabilirim fakat babamın yanında yapmamalıyım’ mesajı verilmiş olur.
Anne-babanın kendi aralarındaki tutarsız davranışları çocuğu ikileme de düşebilir. “Acaba annemin istediğini mi yapayım yoksa babamın istediğini mi yapayım” diyerek kararsız kalabilir. Veya kiminle işi görülecekse onun istediği gibi davranarak menfaatçi bir kişilik geliştirebilir.
Aile seminerimize katılan bir annenin de eşi ile tutarsız davranışları sonucunda çocuklarının kendisine dinlemediğini ve babalarından yüz buldukları için anne ile sürekli ters düştüklerinden şikâyet etti. Ben de eşi ile konuşmasını ve ortak bir dil ve davranışta birleşmeleri söyledim. Uygulamaları gereken yöntemleri anlattım.
Bir hafta sonra anne geldiğinde heyecanlı ve mutluydu. Eşiyle konuşması ve yöntemleri uygulamaya başlamaları ilk haftadan etkisini göstermiş ve problemlerden bir tanesini çözmüşlerdi.
Çözümlenen problemlerden bir tanesi şöyle gelişmiş:
Baba marketlere gıda dağıtımı yapan bir işte çalışıyor. Eve akşam 10 gibi geliyor. Çocuklar babanın gelmesini bekliyorlar. Baba geliyor, yemek yeniyor ve çocuklar yatmaları gerekirken yatmak istememek için direniyorlar. Baba da “hanım bırak çocuklar oynasın” diyor. Babadan bu sözleri duyan çocuklar artık yatarlar mı?
Gece yarısına geçiyor ve anne büyük zorlukla çocuklara yatırıyor. Sabah okula gitmeleri için erken kalkması gereken çocuklar akşam ne kadar zor yatıp uyudularsa, aynı güçlükte de sabah kaldırma mücadelesi yapılıyor. Sabah kalkma güçlüğü çeken çocuklar çoğu zamanda okula geç kalıyorlar.
Seminerimizin akşamı anne, baba ile olumlu disiplin yöntemlerinden tutarlı olmanın çocuğa olumlu davranışları kazandırmasındaki katkısından bahsediyor, eve gönderdiğimiz eklerimiz ve uygulama yöntemlerimiz okunuyor ve uygulama kararı veriliyor.
Baba işinden fedakârlık yaparak akşam saat 9’da gelmeye ve çocukların da akşam 10’da yatmaları kararı alınır. Ve çocukla rın da bu kararı uygulamaları söylenir. Anne-baba işbirliği karşısında direnemeyen çocuklar akşam erken yatıp, sabah erken kalkmaya başlarlar ve problem çözülür.
2-Anne-babanın çocuklarının davranışlarına karşı tutarlı olmaları:
Çocuğun davranışına karşı tutarlı olmak demek; çocuğun bir davranışına ne tepki veriliyorsa, başka bir zamanda çocuk aynı davranışını tekrarladığında bir önceki tepkiyi vermesi demektir. Bu anne veya babanın kendi kendine tutarlı olması demektir.
Ör: Çocuktan “dersini bitirmeden televizyon izleyemezsin” dediğimizde bu karamızın arkasında durup çocuk ödevlerini bitirmeden televizyon izlettirilmemelidir. Ruh halimizin iyi olduğu, mutlu bir haber aldığımız bir anımızda “bir seferinden bir şey çıkmaz bu sefer önce televizyon izleyebilir” diye düşünürsek, bu düşüncemizi uygularsak çocuğa “annemin morali iyi olduğunda ödevlerimi yapmasam da olur, annem hoş görür” mesajı vermiş oluruz. Bu da çocuğun sık sık koyduğumuz kurallara uymamak için bizleri test etmesi ve kuralları delmelerine neden olabilir. Yine çocuğun ikilikli kişilik geliştirmesine neden olur ve sosyal gelişimini olumsuz etkileyebilir.
Konulan kuralların esnetildiği zamanlar da olabilir. Böyle bir durumda nedenleri çocuklarla paylaşılmalıdır. Ara sıra esnekliğin normal olduğu ve bir teneffüs olduğu anlatılmalıdır.
Tabiki konulan kurallar çocuğun yaşına, cinsiyetine uygun olmalı ve çocuklarla birlikte belirlenmelidir.
Anne-babanın kendi davranışlarında tutarlı olmaları çocuklarda sağlam kişiliklerin oluşmasına paralel olarak sosyal ve ahlaki gelişimine olumlu katkı yapar.
Çocuklarımıza olumlu ve doğru davranışların kazandırmasında kabul edilebilir isteklerini ödül olarak değerlendirebiliriz. Aynı zamanda çocukların doğru ve olumlu davranış kazandırmak için anne-baba hem kendi davranışları ile hem de birbirleri ile tutarlı olmalıdırlar.