Elbette ki insan vatanını imanından dolayı sever. Hangi sevgi imansız mümkündür ki? İman olmasaydı sevme nasıl olurdu? Hangi şey imansız sevimli olabilirdi ki?
Hadis diye bildiğim "vatan sevgisi imandandır" sözünü, sınırları siyasi olarak çizilmiş "millî vatan" üzerinden anlamak doğru değil. Şimdiye dek, mümin olanların içinde kendini buldukları vatanı (yani, meselâ, misak-ı millî sınırları içinde kalmış toprak parçalarını) imanlarından dolayı sevmesi tavsiye edildi. Hal böyle olunca, meselâ Şam, meselâ Mekke, meselâ Kudüs, mesela Bağdat, meselâ Bosna "iman uğruna sevilecekler" listesinin dışında kalıyor. O zaman yurtdışında kalan mazlumlar, yetimler, öksüzler, fakirler, ezilmişler için ağlayacak kalbimiz yok. Öyle mi olmalı peki?
İman, varlığın hepsini, aynı Yaratan'ın yarattıkları olarak kardeşimiz ve ailemiz eylediği için siyasî sınırların dışındaki her yeri ve her şeyi "vatan"ımız eyliyor. Öyleyse müminlerin birlikleri "millî" değil "dinî"dir; "vatan"ları da "siyasî" değil "insanî"dir. Kardeşlik bağları da kanla değil imanla kurulur.
İman, her yeri vatanımız eylediği için her yeri/her şeyi sevdirir bize. Secde edecek özgürlüğün olduğu her yer "vatan"ımızdır.. Evet, evet, vatanımızdır. Secde etmemizin çok görüldüğü bir yer ise "vatan"ımızı "gurbet" eyler. Bizi asıl toprağımızdan sürgün eder. (Bu bağlamda, Hz. Peygamberin [asm] secde etmesine izin verilmediği için kendisinden hicret ettiği 'doğum yeri' Mekke'nin fethinden sonra bir geceliğine de olsa, kendi evinden ikamet etmeyişi, "benim toprakta gözüm yok, ben hürriyetin peşindeyim, iman ile insan arasındaki engelleri fethetmekle/açmakla görevliyim" mesajı olarak okunabilir.)
İman sayesinde, "Allah göklerin ve yerin nurudur" diye/biliyoruz. Yani, sadece misak-ı millî gibi sınırlara göre değil sevmemiz. Bütün bir dünyanın bile denizde kum tanesi kaldığı semâları seviyoruz. İmanın nuru sayesinde tanıdık, aşina ve sevimli oluyor bize siyasi sınırlarımızın dışında kalan yerler bile.. Hal böyle olunca, önce vatanımızı tanımlayıp sonsuz ve sınırsız imanımızı vatan sınırlarına göre mi tarif edelim? Yoksa, önce imanımızı tanımlayıp "vatan" bildiklerimizi imanın bize aşina ettiği yere göre tarif edelim?
Eğer, birincisini yaparsak, meselâ Meric nehrinin doğu kıyısı sevimlidir mümine, batı kıyısı ise ne kadar çiçekli de olsa tahammül edilmezdir? İkincisini yaparsak, sevmelerimizin arasına değil Meriç ölüm bile giremez, vatanımızı değil dağlar kıyamet bile bitiremez. Mümin için kabir bile sevilecek vatan olur. Mümin için kıyamet sonrası da ebedi bahar çiçeklerinin süslediği vatan olur.