Bismillahirrahmanirrahim
Sual: Bir maslahata binaen kizbin caiz olduğu söylenilmektedir. Öyle midir?
Cevap: Evet, kat’î ve zarurî bir maslahat için bir mesağ-ı şer’î vardır. Fakat hakikate bakılırsa, maslahat dedikleri şey bâtıl bir özürdür. Zira usûl-i şeriatta takarrur ettiği vecihle, mazbut ve miktarı muayyen olmayan birşey, hükümlere illet ve medar olamaz; çünkü, miktarı bir had altına alınmadığından sû-i istimale uğrar. Maahaza, birşeyin zararı menfaatine galebe ederse, o şey mensuh ve gayr-ı muteber olur. Maslahat, o şeyi terk etmekte olur.
Evet, âlemde görünen bu kadar inkılâplar ve karışıklıklar, zararın, özür telâkki edilen maslahata galebe etmesine bir şahittir.
Fakat kinaye veya târiz suretiyle, yani gayr-ı sarih bir kelimeyle söylenilen yalan, kizbden sayılmaz.
Hülâsa, yol ikidir: Ya sükût etmektir; çünkü söylenilen her sözün doğru olması lâzımdır. Veya sıdktır; çünkü İslâmiyetin esası, sıdktır. İmanın hassası, sıdktır. Bütün kemalâta îsal edici, sıdktır. Ahlâk-ı âliyenin hayatı, sıdktır. Terakkiyatın mihveri sıdktır. Âlem-i İslâmın nizamı, sıdktır. Nev-i beşeri kâbe-i kemalâta îsal eden sıdktır. Ashab-ı Kiramı bütün insanlara tefevvuk ettiren, sıdktır. Muhammed-i Hâşimî Aleyhissalâtü Vesselâmı meratib-i beşeriyenin en yükseğine çıkaran, sıdktır. (İşaratü'l-İ'caz)
Bediüzzaman Said Nursi
SÖZLÜK:
ahlâk-ı âliye : yüksek ahlâk
âlem-i İslâm : İslâm dünyası
Aleyhissalâtü Vesselâm : Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun
Ashab-ı Kiram : yüksek şeref sahibi Sahabeler; Peygamberimizi (a.s.m.) dünya gözüyle görüp onun yolundan gidenler
galebe etme : üstün gelme
gayr-ı sarih : açık olmayan
hassa : özellik, nitelik
hülâsa : kısaca, özetle
inkılâp : değişiklik, karışıklık
îsal : ulaştırma
kâbe-i kemalât : olgunlukların, faziletlerin merkezi, zirvesi
kemalât : olgunluklar, faziletler, iyilikler
kinaye : bir sözü gerçek mânâsına da gelebilecek şekilde, başka bir mânâda kullanma san’atı
kizb : yalan
maslahat : fayda, yarar
meratib-i beşeriye : insanlığa ait mertebeler, dereceler
mihver : eksen
Muhammed-i Hâşimî : Haşimoğulları soyundan gelen Peygamberimiz Hz. Muhammed (a.s.m.)
nev-i beşer : insan, insanlık
nizam : düzen, sistem
sıdk : doğruluk
sükût : susma
târiz : dokundurma, iğneleme; sözde bir yönü göstererek başka bir yönü kastetme sanatı, meselâ; insanlara zarar veren kimseye “İnsanların en hayırlısı onlara faydalı olandır.” diyerek o kimsenin hayırlı biri olmadığını söylemek gibi
tefevvuk ettirme : üstün kılma, üstün yapma
telâkki edilme : kabul edilme, anlaşılma
terakkiyat : gelişme, ilerleme