-İnsanoğluna “hayat” bahşedilmesinden maksat nedir?
Cansız bir topraktan* yaratılan Hz. Adem’in bedeni Allah’ın emrindeki ruh ile hayat bulmuştur. Bedenin hayat bulması ise; sadece canlılık vasfına erişmesi değil, canlılığın kemâle ulaşmasıdır. Bu anlamda hayat bulmak; insan varlığının kendisiyle amaçlandığı kâmil manayı gerçekleştirebilecek bir kıvama ulaşması demektir. Keza büyük müfessir Elmalılı’ya göre ruh sadece maddi hayatın değil, zihni ve ilmi hayatın da kaynağıdır. (1)
Yeryüzünde Allah'ın ‘hayat’ sıfatından en fazla pay alan insan yüce bir gaye için yaratılmıştır. (2) Madem hakikat budur öyleyse Said Nursi’nin ifadesiyle “Ey kendini insan bilen insan! Kendini oku. Yoksa hayvan ve camid (cansız) hükmünde insan olmak ihtimali var.” (3) Zira varlığını anlamlandırma çabası, insanı diğer canlılardan farklı kılan en önemli özelliklerdendir.
Şuursuz, cansız elementlerden oluşan insan cesedine Allah, ruh bahşederek onu hayattar kılıp, imtihan etmek için varlık sahnesine, ölümünden sonra da yaptıklarının hesabını vermek üzere mahkeme-i kübraya çıkaracaktır.Öyle bir mahkeme ki; hakimin kendisi şahit!
*Bkz. Mü'minûn 12, Secde 7, Sâd 71, Mü’min 67 vd.
Not: İlk insan cansız bir topraktan yaratılmıştır. Ancak topraktan yaratılmış olmayı Hz. Âdem’le sınırlamaya gerek yoktur; zira bütün canlıların üremesi, beslenmesi ve yaşaması da toprağın vesilesiyle, topraktan elde edilen ürünler ile mümkün olmaktadır. Dolayısıyla diğer insanlarda topraktaki kimyasal faaliyetler ile ortaya çıkan cansız elementlerden yaratılmıştır.
-Melekler neden halife kılınmadı?
Melekler nurdan yaratılmış olup, nefsânî özellikleri yoktur. Bu sebeple meleklerde cinsiyet, doğum, evlenme, yeme-içme, yatma-uyuma gibi özellikler söz konusu değildir. Melekler kendilerine verilen görevi, nefisleri olmadığından hakkıyla yaparlar. Nefis taşımayan melekler yerine, hür iradeye sahip, nefislerinin heva, şehvet, arzu ve isteklerine rağmen itaati seçme kabiliyetinde yaratılan “insan” yeryüzünün halifeliğine daha layıktır. Meleklerin gıpta ettikleri tüm peygamberler, bütün sahabeler, Allah’ın veli kulları bunun şahitleri olmuşlardır. Allah’ın en sevgili kulu olma liyakatını gösteren Hz. Muhammed’in (s.a.v) insan oluşu, insanın melekler, cinler vs. varlıklardan üstün olduğuna bir başka büyük delildir.
Kaynaklar:
1- Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili (İstanbul: Yenda Yayın-Dağıtım, 2000), VI, 488-489; V, 234.
2- Bkz Zâriyât, 56
3- Sözler / 33. Söz