Tenkid, edibin kamçısı, edebiyatın zeminidir. Tenkidsiz edib ölür, edebiyat çoraklaşır... Düşünce ve edebiyat hayatımızda tenkid hiçbir zaman olmadı; olamazdı da... Zirâ, inanç ve ahlâkımız başkasının kusurlarına tecessüsle eğilmeyi yasaklıyordu.

Hatamız, edebî tenkid ile şahsiyet tenkidini birbirine karıştırmamızdı. Çoğu zaman ikisini aynı şeyler sandık. Eser tenkidi ile kişilik tenkidi arasında seradan süreyyaya kadar bir mesafa olduğunu idrak edemedik.

Hâlâ aynı minval üzereyiz... Osmanlı’da tenkidden çok zaman zaman hiciv boy atıyordu Bab-ı Ali’de. Keskin bazı zekâların içinde yaşadıkları bön atmosferi hicvetmeleri de bir nevi tenkiddi elbet, ama eserden çok kişilik tahkiri gibi şekilleniyordu. Haccavların keskin zekâsı, her harekete angaje radarlar gibi kusur arıyordu.

Bana göre, zayıf tenkidimizin en kuvvetli ve son Münekkidi Meriç’ti. Yalnız başına bir tenkid zemini meydana getirmesinin imkânı yoktu. Nasıl olalibilirdi ki? Tenkid ettiklerini tokatlar gibi yere seriyordu. Karşı duracak, mukabelede bulunacak emsâl tek bir ferd yetişmedi. Rakipsiz yaşadı, rakipsiz gitti. Hâlâ rakibsiz.

Tenkidin kendiliğinden boy atmasını beklemek, beyhûde olur. Edebiyat çevreleri bu ihtiyacın farkında değil. Farkında olmak şöyle dursun, çoğunun ödü patlıyor tenkid edilmekten. Oysa edebiyat ve düşünce hayatımızın bu sığlıktan kurtulması için tenkid zarurî gıda hükmündedir.

Devlet, başına sürecek ilacı olmayan kel... Belki, bir dergi etrafında ateşli ruh ve zekâları toplamak bir çözüm olabilir ama dergiyi hangi imkânlarla kuracak, hangi imkânlarla yaşatacaksınız? Sermaye sahiplerinin taptıkları tek değer: Para... Onlardan alınacak bir sermaye ile yola çıkmak ölü doğmak olur.

Yayıncılar derseniz, onların da derdi para kazanmakla sınırlı... Kitabda ilk aradıkları şey: Satar mı? İmkânı yok, “tenkid” dergisine asla râzı edemezsiniz.

Kala kala böyle bir işe internet zemininde teşebbüs etmek kalıyor. Olur mu? Hattâ bu kadarı için bile gerekli imkânlar bulunabilir mi? Bilmiyorum.