Yazı, vicdanın tercümanıdır.

Yazı, kalbi harekete geçirir ve uykuda olan hayali tehiç eder.

Beliğ bir kelam, ilim çömleklerinde pişer ve hikmet küplerinde durur fehim süzgeci ile süzülür, ab-ı hayat gibi bir manayı fikre içirir. Bu sunumu zürefa denilen sakîler yapar. Sırda yürüyerek hissiyâtı harekete getirir.

Bir kelam eğer bir mananın cisimlenmiş hali ise hayatlıdır.

Muhatabını önemseyen ve muhatabın mesleği ve kabiliyeti ve ilgi alanı üzerinden hitap eden kelam uygun bir elbise giymiştir, güzeldir.

Hitapların en yükseği olan Kur'an-ı muciz-ül beyan suyun mühendisi olan Hüdhüd-ü Süleyman'ı konuştururken “Bir kavme rast geldim. Zemin ve âsumandan mahfiyyatı çıkaran Allah'a secde etmiyorlar” söylettirmiştir.

Meselenin ayrı ayrı parçalarını birleştiren bir kalıp olan uslub öyle bir şeydir ki mütekellim üslubun bir kösesini muhataba gösterse muhatap tamamını görebilir. Demek bütünü kavratan bir iksir gibidir üslub.

Manaların dizilişi kelimelerin dizilişinden daha mühim olmasına rağmen bazı arızalar ile nazm-ı lafız, nazm-ı maaninin önüne geçmiştir. Halbuki fikir ve hisler manaların dizilişi yatağında akar.

Manalar kelimeleri istihdam etmeleri hakları iken zamanla kelimeler manaları kullanır olmuşlar. Cesede göre elbise dikmek yerine elbiseye göre beden kesilip biçilir oldu.

Bir manayı ifade etmek üzere bir araya gelen kelimelerden beklenen budur ki; kelimelerin her biri mana havuzunu besleyen kaynak suyu gibi olsun. Birbirilerine kuvvet vererek manayı beslesin.

Kelâmın zenginliği ise farklı mana mertebelerini içine alması iledir. Kelam birdir fakat sarih manası ve işârî manası, telmihî manası ve remzî manası gibi çok mana mertebelerini içine alır. Her muhatabın kabiliyetine göre de hitabı vardır.

Bediüzzaman Said Nursi'nin Muhakemât adlı eserinin ikinci makalesi olan “Unsuru'l Belagat” bize kelam hakkında, söz ve yazı hakkında çok dersler verir.

Rabbim bu derslerin muhataplarını çoğaltsın inşallah. Bu cümleleri okuyup olduğu gibi aktarmanın veya izahını yapmanın bir adım ötesinde, bunları bir talimat ve yol haritası olarak idrak edip kendi fiil ve sözlerimizi bir ahenge getirecek düsturlar olarak uygulamayı nasib etsin.

Bir söz söylemek ve bir yazı yazmak derdinde olanları da Muhakemat’tan dersini alarak söyleyip yazmaya muvaffak eylesin. Amin.