İçine girdikçe inceliyor; incitmeyeceksin, incinmeyeceksin! İkincisi birincisinden daha zor. O zorluk ki başaranları büyük kılıyor, kâmil insan sınıfına sokuyor, diğer insanlara rehber ediyor.

Bir defa iki defa yapmakla olunmuyor; bu hali devam ettirmek mesele. Sıratta daim olmak, düşmeden yürümek, düştüğünde kalkabilmek ve yeniden yürüyebilmek…

İnsan hali… Düşmeden kalkmanın kadri bilinmiyor.

Maddenin derinliğine inildiğinde ne kadar zayıf olduğu görüldüğü gibi amelin derinliğine inildiğinde ihlâsın yokluğu da aynı zayıflık. İncinmemek ihlâs kuvvetini gösteren bir hal. Keza incitmemek de.

Kendini ölçmek isteyen bu iki mihenkle ölçebilir. Uzağa gitmeye, şuna buna gerek yok! Çokbilmişlik, kitapları yutmuşluk, çok güzel konuşuyor olmak, çok amel sahibi olmak bir yerden sonra geçmiyor; zirveler hemen çıkılan ve durması kolay olan yerler değil zira.

Zahir tek başına yetmez; batın derinliği ve yoğunluğu da gerekli. Gıdasını almayan çiçek ne kadar güzel olursa olsun bir müddet sonra solmaya başlar.

İncitmeyen ve incinmeyen büyük insanla “fenafil ihvan” olur. İnsiyak ve insibağ deniyor ya; beraber olmakla geçer bu hal. Bu hal kazandıktan sonra başka birine taşınır, “fenafil ihvan” zinciri akar gider böylelikle…

Böyle bir halka gören ve o halkaya giren bahtiyardır bu devirde. Maddi kazanımlarla kıyaslanmayacak bir bahtiyarlıktır bu; dışın fitneleri fanusa zor zarar verir, belki bazen pusarıklaştırır.

Bu devirde böyle insanlar var mı?

Devirler ayakta duruyorsa öylesi insanlarla ayakta duruyor, sadece zahir sütunlarla değil.

Neredir onlar, nasıl bulunur?

Aramakla… Her arayan da bulamaz!

En iyisi önce içinin derinliğinde aramak. Belki bir gün karşına da çıkabilir; Mevlana’yı Şems, Şems’i Mevlana yapan çıkış ve karşılaşma! İkisinde de evveliyat var, gayret var! Nehirler sonra buluşuyor ve yüzyıllardan beri akıp duruyor.

Yolun neresindeyiz sorusunun cevabı herkese kendine saklı vesselam.