Gaibane bir ubudiyetten, hâzırane bir ubudiyet ve münacata terakki etmek üzere şu dünyaya gönderilen bu aciz insanın âlemde sergilenen san’atlı eserleri Sani’i adına temaşa etmesi, nakıştan manaya ermesi, esma yoluyla Müsemmayı (isimlerin sahibini) bilmesi, yani zahirden hakikate geçmesi istenmektedir.

Nurlu külliyatta bu manaya işareten; “..her eser-i Samedanî, bir mektub gibi, bir Sâni’-i Zülcelal’in esmasını bildirir. Nakıştan manaya geçsen, esma yoluyla Müsemmayı bulursun” denilmektedir. (Sözler, 216)

Evet, tevhid ve celal, eserler arkasında cereyan eden esma tecellilerinin görülmesini istemekte, izzet ve azamet ve sırr-ı imtihan ise hakikat ve hadisatın örtülmesini, esbap perdeleri arkasına gizlenmesini iktiza etmektedir. Çünkü dünya imtihan ve müsabaka meydanı, mücahede ve tecrübe diyarı olmasından şehadet âlemi gayb âlemini, tabiat kanunları ilahi iradeyi, kör kuvvet rabbani kudreti perdelemektedir.

Bu mücahede ve tecrübe, Ebubekir-i sıddıklar ile Ebucehil-i zındıkları birbirinden ayrılmasına hizmet etmekte, a’la-yı illiyyine yükselenler ile esfel-i safiline düşenleri göstermektedir.

“Kışrı (kabuğu) lübb zannetmek, lübbü zayi etmektir” ifadesi ile dikkat çekilen feci akıbetten kurtulmak için eser perdeleri arkasında tecelli eden hakikatlere (ilahi isimlere) nazarları çevirmek, zahirden hakikate geçmek için gerekmektedir.

Yokluğun karanlık karnından ziyadar vücud âlemine çıkarılan varlıkların ‘hakikati’, yani asıl ve esasları ilahi isimlerdir. ‘Zahir’ ise, esma tecellisinin eserler olarak göze görülmesi, esma cephesinin bir yönüyle örtülmesidir.

Bu itibarla zahirden hakikate geçme; kurbiyet esasıyla hareket eden insanın, mahiyetine dercedilen cihaz ve latifelerinin yönünü hayra çevirmesi, evvelen enenin varlık gayesini idrak etmesi, kışırdan lübbe kesretten vahdete ermesi, harika eserlerin varlığından ef’ale, ef’alden Esmaya, ondan Müsemmaya ulaşma silsilesidir...

Nurlu mesleğin bir nev’i seyr-i süluku hükmünde olan zahirden hakikate geçme; süfli niyetten ulviyete, nazarın cüz’iyetinden külliyete, maddenin kesafetinden mananın letafetine, âlemde cereyan eden hadisatın siretine yani iç yüzüne intikal edilmesi, kalp ile tasdik, akıl ile talim edilen imani mes’eleleri nefsin ilzam ve iknası ile kabul edilme merhalesidir...

Marifetullah ve muhabbetullahı temine medar telif eserleri kıraat cihetiyle zahirden hakikate geçme; elfaz, mana ve maksad tabakalarının anlaşılması, ayine-i Samed olan kalbin ilhamata hazırlanması, bizzat Maksud olan Rahman’ın kudsi rızasına doğru yol alınmasıdır...

Tefekkür ikliminde zahirden hakikate geçme; sermayesi âfâkî malumat olan aklın taklidi bir tasdikten uzaklaşması, insanın bedahet derecesinde tahkiki bir imana ulaşması, esma ve sıfat-ı ilahiyeyi örten asar ve ef’al perdelerinin açılması, hakkalyakine yakın bir ilmelyakin ile kalbin yatışması, nefsin itminan ile erkân-ı imaniyeyi kabule yanaşması, itikadın itimad (tevekkül) ile kemale vasıl olması, kulun kurb-u huzura dâhil olması, huzurun keyfiyeti ile şeref bulmasıdır...

Elhasıl; zahirden hakikate geçme olmazsa hayat-ı şahsiyeye ait maddi ve manevi düğümler açılmayacağı gibi insan hakiki saadet ve sürura kavuşamayacaktır. Eserlerden fillere, fiillerden isimlere, isimlerden isimlerin sahibi zata intikal olmayınca insan ya eserlere meftun bir suretperest ya kavi bir esbaba rastgelip sanemperest veya fiillerde kalacak tabiatperest olacak, yahut hakikatten zayıf bir gölgeyi bulacak, bulduğunu lübb sanacak onun ile avunacaktır...

İmani ve akaidi mes’elelerden bahseden hakikatli eserler ile sathi ve suri meşguliyet zulümatlı geceleri nurlu gündüzlere çevirmeye vesile olamayacaktır. Halis bir niyet taşımadıkça, dünyevi ve nefsani huzuzattan uzak durmadıkça, dikkat mehri ile eserlere nazar kılmadıkça esbap perdelerine sarılı hakikatlerin hakiki çehreleri açılmayacaktır. Mevcudatın kışrına (kabuğuna) nazarını hasretmek, lübb’den mahrum kalmayı doğuracaktır...